2 grudnia 2018

Wreszcie o konfie, czyli mała Szuflandia w wielkim świecie

Rzadziej teraz bywam w mieście, więc nie spotykam swoich czytelników, których można w sumie na palcach policzyć. Ale… ostatnio mi się zdarzyło parę razy dotrzeć do centrum i wyobraźcie sobie, że najpierw, przy okazji prowadzonego przeze mnie spaceru po dawnych knajpach, jedna ze spacerowiczek spytała dlaczego nie opisałam warszawskiej konfy genealogicznej. No łał! Ktoś o to zapytał! A wnet potem, w ważnym dniu, jakim było 100 lat od zakończenia wielkiej wojny, podeszła do mnie nieznana mi pani. Okazało się, iż też czyta Szufladę i też czeka na relację z warszawskiej konferencji żydowskiej. Jeśli więc dwie osoby czekają, to wypada mi wreszcie opowiedzieć o tym niesamowitym (dla mnie) wydarzeniu. Zapraszam do uczestnictwa w Międzynarodowej Konferencji o Genealogii Żydowskiej widzianej moimi oczami  :mrgreen:

Swoje przedkonfowe strachy, rozterki, obawy i opisałam krótko przed wyjazdem, gdy dookoła były hyce i zieleń  ➡ Jeżech z Rybnika i jada do Warszawy. Dziś już grudzień, czyli czas, by zrobić przedświąteczny porządek w szufladach.

Do Warszawy elegancko dowiózł mnie Intercity. Uznałam, że taksówki są dla ludzi, nawet tych nie za bogatych i pod Centralnym wsiadłam do jednej. Doznałam szoku! Do swojego hotelu dojechałam za 20 zł. Tu od razu uprzedzam. Nie spałam w Hiltonie, choć mogłam  😆 Cała konfa była w Hiltonie na terenie dawnego getta. Z uwagi na to, że zwracano mi wszystkie koszty związane z moim wyjazdem i uczestnictwem w konferencji, to uznałam, że byłoby bezczelnością z mojej strony naciągać organizatorów na jedynkę w tak drogim hotelu, skoro za połowę ceny mogłam mieć inny, położony w odległości 10 minut spacerem.

O ile pamiętam to już kiedyś pisałam, iż byłam zaproszona przez The German-Jewish Special Interest Group (GerSIG) w osobach Rogera Lustiga ze Stanów i Jeanette Rosenberg z Wielkiej Brytanii. Rogera znałam mailowo od lat. To on, jako wysokiej klasy genealog, znalazł dla mnie informacje, iż ostatni z Haasych zdołał uciec Hitlerowi. Roger jest potomkiem gliwickich Żydów i w jego kręgu zainteresowań są wszystkie tereny, które należały do Niemiec przed I wojną a teraz są polskie. Jeanette zaś zajmuje się ziemiami typowo niemieckimi. Wiedziałam, że właśnie z nimi mam się tam spotkać. Wiedziałam też, że specjalnie na mój wykład przyleci z Anglii Clare Weissenberg, no i miałam jeszcze jedną osobę, z którą miałam umówione spotkanie. Była to Renee z Chicago, z którą zgadałam się na konferencyjnej grupie Fb. Otóż rodzina Renee pochodziła ze Śląska. Jak więc widzicie tylko Clare mi była znana osobiście, reszta jedynie przez internety.

Po zadokowaniu się w swoim hotelu, uznałam, że czas brać byka za rogi i pruć do Hiltona na rozeznanie. Potem, codziennie, przez tydzień, mijałam te miejsca, gdzie nowe pożerało stare, gdzie ślady po dawnych mieszkańcach tej części Warszawy były wyburzane 🙁

Lacze na szłapy, plecaczek i dawaj do Hiltona. Już przy wejściu bym prasnęła jak długa, bo mi się schody pobelontały, gdy patrzałam na ilość pięter. Wlazłam. Zimnica klimatyzacji walnęła mnie obuchem. Na zewnątrz było ponad 30, a w hotelu jak na biegunie.

Z pewną dozą nieśmiałości, jak to mówiła kiedyś jedna pani w kultowej reklamie, zaczęłam się rozglądać po ogromniastej recepcji. Przybywali już uczestnicy. Wszyscy się do siebie uśmiechali, stali grzecznie z walizkami w kolejce, niektórzy się rozpoznawali i generalnie mimo chłodu hiltonowego, czuć było ciepłą atmosferę. Jeszcze był szabat, więc dla fest pobożnych były nawet schody szabatowe. Nie mam pojęcia czym się różniły od zwykłych, ale były takowe. Osobiście nie sprawdziłam, bo szabatów nie obchodzę.

Najpierw ujrzałam Jeanette. Poznałam ją kiedyś w czasie jednej rozmowy na skypie. No i na Fb. Czyli znajomość, że hej 😉 Podeszłam i przedstawiłam się. W ciągu 10 minut ta nieznana mi kobieta, okazuje się być bliska jak koleżanka z klasy. Jeanette jest osobą niepełnosprawną, poruszającą się przy pomocy specjalnego wózka oraz chodzika. Ma w sobie niesamowitą pogodę ducha i tą moc, którą mają właśnie osoby niepełnosprawne oraz angielską życzliwość i uprzejmość. Jakiś czas potem pojawił się Roger z żoną. Jego droga do Polski trwała długo, przez perturbacje na amerykańskim lotnisku. Pomogłam obcokrajowcom w zakupach w pobliskiej Biedronce (w Rybolu po biedrach nie chodzę, a przyhiltonową odwiedziłam 😉 ) Wnet zostało postanowione, że cały top GerSIG  idzie wraz z Małgosią na kolację. No i tu się zaczął problem. Dla mnie oczywiście, gdyż nie jadam potraw obcych kuchni. Mój układ pokarmowy ich nie trawi. A knajpa, do której poszliśmy była meksykańska. Jak to mówią: dla towarzystwa Cygan dał się powiesić. Dałam się powiesić i dwa dni cierpiałam  🙄

W końcu uznałam, że czas wracać do mojego pokoiku, bo późno. Hilton i pobliskie wieżowce się rozświetliły, a ja mijałam stare i nowe.

Prysznic i bach na wygodne, podwójne łoże. Niestety, mimo zmęczenia pół nocy nie przespałam. Tramwaje i motocykle hałasowały, jelita cierpiały, upał doskwierał, a ja nie znoszę klimy, więc wolałam jej nie uruchamiać i starałam się spać przy otwartym oknie. Gdy już w końcu kimnęłam, to mnie z rana obudziły modły. Zerwałam się na nogi a tu: procesja! A raczej pielgrzymka warszawska.

Dobra Małgosia. Wstawaj, ubieraj się, śniadanie i do Hiltona. Trzeba się zarejestrować, a jeszcze nie wiadomo jak  😳 Znowu brzydkie nowe po drodze i zapomniane stare.

Potem rejestracja i rekonesans. W kolejce do zarejestrowania się stałam sobie za panią Agatą Tuszyńską, która też była prelegentką na konfie. Na podstawie kodu kreskowego, który dostawaliśmy na maila, przydzielono wszystkim identyfikatory, tasze reklamowe, cały zestaw ulotek, bony na paradny raut oraz bony na lunche.

W niedzielny, rejestracyjny poranek były tu tłumy. Większość to byli ludzie wiekowi. Usiadłam sobie z boczku i tak na nich patrzałam. Mnóstwo z nich przyleciało do kraju swoich przodków. Do kraju, który nie za bardzo radzi sobie z przeszłością i w którym ich przodkowie ginęli. Siedziałam i myślałam. Byłam ciut zagubiona w tym lekkim chaosie. Ale za to byłam dumna z identyfikatora, który zawiesiłam na szyi. Speaker oraz professional genealogist. Taka se zwykła ja, Małgosia z Rybnika, w takim towarzystwie, na takiej konferencji, i w dodatku jako „zawodowy genealog”. No i prelegent!

W największej hiltonowej sali była tzw. wioska, w której wystawiały się wszystkie możliwe organizacje, można było zasięgnąć porad w sprawach genealogicznych, porozmawiać z rabinem, można było napić się czegoś czy też zjeść jakieś ciasteczko. Na tablicy ogłoszeń można było zostawić wiadomość, iż poszukuje się przodka, czy też towarzystwa do zwiedzania Warszawy.

W niedzielę już zaczynały się wykłady i warsztaty.

Poniżej na zdjęciu GerSIG (niemiecki) Team, czyli Jeanette – SIG Co-Director, Conference and Event Planning, zaraz za nią siedzi Alex – SIG Co-Director, Webmaster oraz Roger – SIG Co-Director, Research Coordinator. Każda część Europy miała swoje własne teamy.

Alex, Roger i jego żona.

Mając na względzie to, że we wtorek miałam dać dwa wykłady musiałam unikać klimy, a jak wspomniałam Hilton był wręcz zmrożony. Dlatego też moim ulubionym miejscem przez ten tydzień był zewnętrzny bar. I to tam właśnie, w niedzielę, natknęłam się na Renee. Wyszłam na zewnątrz, siadłam, poprosiłam o małego Żywca i czekając na niego ponad pół godziny (tak, tak, takie zwyczaje w eleganckim świecie – umierasz z pragnienia, to se umieraj) zobaczyłam kobietę i od razu wiedziałam, że to ona. Hanyska po przodkach, żydówka i katoliczka po przodkach, mieszkanka Chicago. Oczytana, inteligentna, zwykła, normalna, wesoła, ale i smutna. W niedzielę doleciała z Anglii Clare. To o jej rodzinie miałam mieć tzw. wystąpienie krótsze. Dużo wsparcia z jej strony otrzymałam. Niedzielę spędziłyśmy we trójkę na pitoleniu o wszystkim. Do hotelu wracałam znowu obok śladów wspominających żydowską przeszłość Warszawy…

… oraz powstańczą przeszłość. Ta akurat była hucznie i politycznie upamiętniana przy udziale jednego kandydata, o którym dziś już wiemy, że kariera zakończyła się na „nijakim” kandydowaniu.

Znowu upalna noc i motocykle i tramwaje. Powoli też opanowywał mnie stres związany z wtorkowymi wystąpieniami. Rano śniadanie i deptanko do Hiltka. Ciut inną trasą, by po drodze zobaczyć inne stare, które przetrwało.

W poniedziałek dalej wykłady, prelekcje, spotkania. Uzbrojona w mądrą aplikację, stworzoną specjalnie dla tej konferencji, mogłam się przemieszczać między salami, określanymi nazwami miast Polski. Tu wlazłam posłuchać, tu zobaczyć kto kiedy występuje  🙄 tam posiedziałam. Generalnie przesmradzałam się, bo myśl o nadchodzącym wtorku coraz bardziej mnie paraliżowała.

Ogromniaste sale były przeznaczone dla wykładów rejestrowanych oraz dla wielkich person jak rabin Michael Schudrich, czy  ➡  profesor Antony Polonsky, który mnie powalił na kolana swoją wiedzą, erudycją i tym, że stwierdził, że w Polsce jest tyle samo antysemityzmu ile we Francji, Anglii czy gdziekolwiek indziej.

Z racji cmentarnych zainteresowań w poniedziałek najważniejszy był dla mnie panel dyskusyjny o tym, czy cmentarze żydowskie w Polsce mogą być ocalone. W panelu brali udział naczelny rabin Polski, szefowa Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Dan A. Oren z Friends of Jewish Heritage in Poland oraz Steven Reece z The Matzevah Foundation. Schudrich, jak prawie każdy rabin wyśmienitym mówcą jest i nie ma dwóch zdań. Tak każdą tezę przedstawi, że nie ma byka – trzeba mu przyznać rację. Szefowa FODŻ to wg mnie mówca słabszy niż słaby. Angielski na poziomie „inglysz”. No dramat. Ten trzeci gościu, który panel prowadził zaczął od wymieniania swoich tytułów naukowych, osiągnięć i chwalenia się. Na to mu zeszło z 15 minut. No chopie, przyszłam słuchać o cmentarzach i gdyby nie ostatni z mówców, czyli Steven Reece, to bym wyszła. Steven to baptysta ze Stanów. Pastor. Zarazem prezes fundacji, która od kilkunastu lat sprząta, porządkuje i przywraca pamięci żydowskie cmentarze w Polsce. Byłam zauroczona jego wykładem. Moja Młoda, która w ubiegłym roku miała okazję poznać Stevena przy okazji wolontariuszowania na cmentarzach żydowskich w Lubelskiem, powiedziała mi: „To na pewno nie był wykład. To na 100% było przepiękne kazanie, które się przez lata pamięta.” Tak. To było kazanie o pojednaniu chrześcijan i żydów.

W tym dniu pokazałam Clare Warszawę. Nie tą żydowską, ale tą odbudowaną. Bycie przewodnikiem po mieście, którego się za bardzo nie zna łatwe nie jest 😉 Nadeptałam się wtedy, oj nadeptałam. Krakowskie Przedmieście, Zamek, Rynek, Kiliński, mały powstaniec. Przy okazji uświadomiłam moją angielską przyjaciółkę, że Skłodowska była Polką. Wprawiło ją to w osłupienie. A Clare doktorem literatury jest, sroce spod ogona nie wypadła. Mało się chwalimy tą naszą noblistką i przez to ludzie w Europie jej z Polską nie kojarzą. Potem podprowadziłam Clare pod Hiltka i jak zwykle mijając stare i nowe dotarłam do swego pokoju.

Noc nieprzespana. Przed szóstą poszłam prasować rzeczy. Z nerwów sraka, śniadania prawie nie tknęłam. Ileś razy sprawdzałam załadowanie power banków, laptopa, komórki. W końcu spakowałam laptopka, wzięłam 3 pendrivy, dysk zewnętrzny (wszędzie miałam te swoje wypociny) i ruszyłam do Hiltona. W brzuchu ciężko. Pierwszy wykład miałam mieć w sali Radom od 9.50 do 10.15. Tzw. „short presentation”. Na szczęście sala mała. Ufff. Kameralnie. Poszłam jeszcze na kawę do baru na zewnątrz Hiltka. Po dwóch dniach już wiedziałam jak się skraca oczekiwanie na podanie czegokolwiek. Ze swojego pierwszego wystąpienia nie za wiele pamiętam. Wiem, że była Clare (to o jej rodzinie mówiłam), była Jeanette, ze 3 osoby się popłakały na koniec, jeden pan zapytał o jakim regionie mówię. Wiadomo, nie wszyscy muszą wiedzieć gdzie Śląsk. Dwie osoby poprosiły o moją wizytówkę. Koniec. Reszty nie pamiętam. Chyba nie było najgorzej, ale nie było też idealnie. Z uwagi na ograniczony czas gadałam za szybko. Nie zbudowałam tym samym napięcia w tej historii, a ona tego wymagała.

Musiałam polecieć ponownie na kawę na zewnątrz i do klopa. Klima w środku dawała mi popalić i wolałam hyce w barze zewnętrznym. Pierwsze nerwy ze mnie spłynęły. Teraz czekanie na następny speech, tym razem po lunchu grupy niemieckiej, czyli grupy, która miała przodków w Niemczech. W tym i na Śląsku. Lunch. No w życiu niczego nie tknę, choć mi w brzuchu burczy. Na widok koszernego mi się podnosi, a to niekoszerne też jakieś podejrzane.

Clare mnie namawia bym jednak coś zjadła. No way. Jeszcze mi się będzie odbijać. Wiem już, że muszę korzystać z mikrofonu, bo sala nie jest tak mała jak poprzednia. Jest w niej w sumie 6 okrągłych stołów, mały stoliczek dla prelegenta, duży ekran. Zaczęli jeść. Na oko około 65 osób.

Nałożyłam sobie kawałeczek sernika i wzięłam jeszcze jedną kawę. Wsio podłączyłam. Pan techniczny z Hiltka sprawdził, czy wszystko działa i sobie poszedł. A słuchacze jedzą. Kombinuję sobie w duchu, czy do kotleta będę nawijać? Zaraz sobie zdaję sprawę z tego, że do kotleta to raczej nie  :mrgreen:  No nic. Dziubię w tym serniku siedząc przy okrągłym stole. Nagle odzywa się do mnie starszy pan z długimi, siwymi włosami jak czarnoksiężnik i tzw. złym wyglądzie: Czy oprócz lunchu będzie tu jeszcze coś? To ja: Tak. Wykład o rodzinie Mannebergów z małego miasta na Śląsku. A na ekranie już można było zobaczyć stronę tytułową mojego wykładu. Czarnoksiężnik, który potem okazał się Żydem mieszkającym w Berlinie, choć przez lata był obywatelem USA, nagle ujrzał identyfikator na mojej piersi i popatrzał na ekran. Skojarzył. A to ty będziesz mówić? To zostanę. Później z Czarnoksiężnikiem siadywaliśmy sobie przy kawie i gadali o historii. Miał swoje specyficzne przemyślenia o niemieckich Żydach. Wracam do sali Białystok i lunchu. W pewnym momencie Jeanette, z teamu GerSIG, zaklupała w szklankę i stanowczym tonem oświadczyła, iż „za pięć minut wszyscy lunch kończą, gdyż Malgozia, która przyjęła nasze zaproszenie na konferencję ma swój wykład”. Za niecałe pięć minut ani jeden nie mlasnął.

Zaczęłam. Nie miałam smutnej historii, więc były momenty, gdy się śmiali. Prawie 1.5 godz. nawijałam o rodzinie Mannebergów z Rybnika po angielsku. No wiem, że parę razy się w czasach ciulnęłam. Trudno. Mikrofon mnie jak zwykle ograniczał w gestykulowaniu. Trudno. W pewnym momencie doszła chrypa (skutek klimy). Trudno. Mam tylko jedno zdjęcie zrobione przez Clare. Trudno 😉

Skończyłam. I nagle brawa. Takie naturalne. Autentyczne. Takie z podziwu. No to ja nieśmiało, czy może są jakieś pytania. I tu las rąk. W życiu bym się nie spodziewała. Pierwsze: Co mieszkańcy mojego miasta na to co robię, szczególnie w dzisiejszych czasach? Moja odpowiedź: mieszkańcy mojego miasta mnie wspierają i nie odczuwam żadnego anty. Jeśli kiedykolwiek było jakieś „anty” to nie ze strony rybniczan, czy Ślązaków. Potem padło jeszcze ileś tam pytań. Niestety następni prelegenci czekali, więc musiałam kończyć. I wyobraźcie sobie, że po wykładzie podchodzili słuchacze i zadawali jeszcze pytania ale już indywidualnie. Jedna kobita mnie wyściskała za ten wykład. Kim się okazała ta pani jeszcze napiszę. Na razie byłam w takim szoku, że musiałam, no musiałam zjechać na dół i wyjść do swojego baru. Prasnęłam na pufy i poprosiłam o gin z tonikiem z ogromną ilością lodu. Wiedziałam, że mi wyszło. Wiedziałam, że nie dałam dupy. Wiedziałam, że było bardzo dobrze. Nie przyniosłam gańby Rybnikowi. Nogi mi się jeszcze trzęsły, ręce powoli się uspokajały. Telefon do Młodej, telefon do Płoszaja, telefon do dziadka. Dałam radę! Nie spaliłam się jak przed laty w ŻIH-u. Od teraz jestem tu już jako kolo-luzak. Drina wypiłam duszkiem i wróciłam na wykłady.

A teraz o pani, która mnie zaraz po wykładzie wyściskała. Dla mnie zwykła kobita. Jednak po moim wykładzie, Renee nagle wpadła w ekstazę. Zaczęła mi tłumaczyć, że to jakaś profesor Sprout. Myślę se: ok, profesorów różnorakich tu pełno. Zaczęłam googlować, by sprawdzić z jakiej dziedziny profesor mnie ściskała. No i się okazało, że to profesor czarownica i zielarka. Taki traf! Nie przeczytałam ani jednej z części H.Pottera, nie obejrzałam ani jednego filmu, to jak miałabym skojarzyć 😉 Prof. Sprout, a w zasadzie Miriam Margolyes, brytyjska aktorka, ma korzenie w Polsce. Jej pradziadek Symeon Sandmann urodził się w Margoninie (Wielkopolska).  Wspólne zdjęcie, o które poprosiłam jest dla Młodej, jako fanki całej serii z Harrym Potterem.

Noc z wtorku na środę wreszcie spałam spokojnie. Nie przeszkadzały mi tramwaje, upał, motocykle. Kolejne dni spędzałam już na swobodnym uczestniczeniu w wykładach.

Zupełnie przez przypadek poznałam Barriego z Arizony- emerytowanego żołnierza. Barry przyleciał na konfę ze swoją wiekową mamą, której rodzina zdołała wyjechać z terenów dzisiejszej Ukrainy zaraz po pogromach za cara. Ojjjj, aleśmy z Barrym prowadzili dysputy historyczne. Czasem przysiadał się Czarnoksiężnik z Berlina.

Clare musiała wracać do Anglii, ale została Renee, której też pokazałam Warszawę i opowiedziałam jej historię. W czwartek pojechałam też na grób Kory. Musiałam. Popłakałam się. Byłam tam dzień po pogrzebie. Zapach kwiatów odurzał. Wręcz w tym upale można było zemdleć.

W czwartek wieczorem miał się odbyć wystawny bankiet. Uznałam, że przed takim wydarzeniem należy się lekko kimnąć. Podreptałam więc znowu do swego hotelu lukając sobie w stare zakamarki.

Wieczorem się odwaliłam w jedyną sukienkę, którą zabrałam i ponownie poszłam do Hiltka. Przydzielono mi numer stołu i wpuszczono do sali bankietowej. No i się zaczął cyrk oraz komedyja 😀

Zaczyna się totalnie nudny wykład, który pod koniec przerodził się w walenie obuchem po Polakach. Nie pamiętam jak się gościu nazywał, ale wg mnie na koniec konfy powinno być więcej dyplomacji. Mógł wystąpić prof. Polonsky albo Schudrich. Siedziałam przy stole z ludźmi, których w ogóle na konferencji nie widziałam. Z mojej lewej małżeństwo z San Francisco. On roszczeniowy prawnik – łysy i elegancki, ona uspokajająca go, też gustownie ubrana. Z prawej małżeństwo z Anglii. Przy mojej prozopagnozji nie pamiętam ich twarzy – chyba przeciętniacy, choć mili. Naprzeciw mnie para z Wenezueli. Ona maszkaron, on chudy i blady. Jeszcze jedna elegancka pani z Nowej Zelandii. No i ja z Polandii. Hi, hi, nice to meet you. How wonderful. I takie te anglosaskie banały. W trakcie wykładu zaczyna się zbieranie zamówień przez kelnerów, którzy paradują po sali jak w „Zaklętych rewirach”. Część z nich to jeszcze raczej dzieci, w dodatku, patrząc na karnację, chyba ze Sri Lanki. Od zbierania zamówień koszernych jest specjalny kucharz z pejsami. Ja: non-kosher. Para z San Francisco też non-kosher. Koszer chce mąż z Anglii i żona z Wenezueli. Pozostali też niekoszernie. Kelnerzy zaczynają roznosić jedzenie dość mocno przy tym hałasując a wykład trwa. Siedzę obok prawnika i czuję jak w nim krew zaczyna buzować. Żona: darling… please. On, mając za nic prośby żony, wstaje i idzie na zaplecze opierdolić kelnerów i tych, których słychać z kuchni. Wraca. Trochę luftu z niego zeszło. Na krótko niestety. Przynoszą żarcie do naszego stołu. Ja dostaję koszerne mimry z mamrami, choć zamawiałam niekoszerne. W dodatku zimne. I na plastikowych talerzach, z plastikowymi sztućcami – no bo koszerne!

Łysy z San Francisco też. Piorun w niego trafia. Robi awanturę przypadkowemu kelnerowi, który w dodatku ni chu chu po angielsku. Żona do niego: darling please. Ja zaczynam dziubać w moim koszernym i już wiem, jak zareagują na to moje jelita. Mija z 10 minut łysy łapie następnego kelnera i upomina się o swoje non-kosher. Angole z prawej uśmiechają się, jakby nie słyszeli awantury. Próbują nawiązać kontakt z Wenezuelą, ale ta mało gadająca. Kolejne 10 minut i łysy nie wytrzymuje. Idzie na zaplecze. Wraca bez żarcia. Jedynie co załatwił to, że zabrali mu kosher, które miał przed nosem, a którego nie tknął. Cały nasz okrągły stół dostał pomieszane jedzenie, ale tylko łysy ma ciśnienie podniesione z tego powodu. Mija pół godziny, ja już skończyłam koszerną szarlotkę, a łysy nadal głodny. W końcu dostaje jedzenie. K…a! Zimne! Żona: darling, please! Nie opłaciło się biednemu kelnerowi ze Sri Lanki. Mam nadzieję, że nie rozumiał co łysy mu powiedział. Ze strachu poleciał po jakiegoś ważniejszego i ten za następne 5 minut przyniósł łysemu ciepłe danie. Zapewne podgrzane w mikroweli, ale takiemu roszczeniowcowi nic lepszego nie powinno przysługiwać. Żona z San Francisco wzrokiem przeprasza za zachowanie męża. Spoko dziewczyno. Pewne typy tak mają. Foty łysego nie daję, bo wolę nie mieć do czynienia z prawnikiem z Hameryki 😉

Wracam do swojego hotelu po drodze zahaczając o sklep nocny. Kabanosy są dla mnie błogosławieństwem. Zasypiam. Rano pakowanko i z walizą do Hiltka na ostatnie interesujące mnie wykłady. Po raz ostatni idę koło intrygującego muralu.

Jeżech z Rybnika czeka w recepcji.

Potem pożegnania: z Barrym, od którego dostałam na pamiątkę jednego dolca, z Rogerem i jego żoną (z nimi wnet się i tak spotykałam na Śląsku), z Jeanette i jej mężem oraz see you z Renee. Z nią też za 3 dni mam się spotkać – tym razem na śląskiej ziemi.

Uczestnictwo w tej konferencji było największym przeżyciem mijającego roku. Następna odbędzie w USA, więc na 100% nie będę w niej uczestniczyć. Jestem niezwykle wdzięczna zespołowi GerSIG za zaproszenie i za to, że mogłam mówić o moim Rybniku i rodzinie Mannebergów.

Wsiadam w Taxi i jadę na Centralny. Do zobaczenia Warszawo. To był męczący ale ciekawy czas. Szuflandia wraca do domu.

26 grudnia 2017

Jüdisches Berlin, czyli żydowski Berlin (cz.2)

Koniec roku tuż, tuż, więc należałoby dokończyć opowieść o żydowskim Berlinie, który mogłam w końcu zobaczyć na własne oczy. Jak już wspominałam jakiś czas temu, a dokładniej tu:  ➡ Żydowski Berlin cz.1, dwa dni to za mało, by zobaczyć wszystko, ale i tak wystarczająco dużo, by być w najważniejszych miejscach. A tym najważniejszym miejscem miał być dla mnie „Der Jüdische Friedhof Berlin-Weißensee”, czyli cmentarz żydowski Weißensee.

Ten, otwarty w 1880 roku, cmentarz, nie dość że jest największą śródmiejską nekropolią w samym Berlinie, to jeszcze jest to największy pod względem powierzchni cmentarz żydowski w Europie. Od momentu upadku muru berlińskiego został ponownie głównym miejscem pochówku Żydów z lokalnej społeczności. A dla mnie był marzeniem. No i celem. Odkąd wiedziałam, że tam spoczął ➡ Rudi Haase, z tyłu głowy miałam taki mus, by kiedyś na jego grobie położyć kamyk. Każdy ma jakieś fiksum dyrdum  😉 

Pogoda tego dnia zapowiadała się wyśmienita. Uznałyśmy, że jazda środkami komunikacji publicznej dla trzech lasek, to taki sam koszt, jak zamówienie taksówki. Poza tym, cmentarz był dość oddalony od naszej Palaciny, więc przesiadki, kombinowanie gdzie i jak skasować bilet, dreptanie od U-Bahny do S-Bahny, zabrałoby nam zbyt dużo czasu. Taksiarz zrozumiał mój niemiecki na poziomie zerowym i wnet mknęłyśmy przez dawny Wschodni Berlin w stronę dzielnicy Pankow. Moje kolegówny były nastawione na to, że musimy na cmentarzu odnaleźć grób Rudiego, jego dziadka Juliusza Haase, żony Juliusza Berty oraz siostry – Laury Perls. Telefonicznie byłam też umówiona ze znajomym internetowym – Romanem, który na stałe mieszka w Berlinie i od czasu do czasu podsyła mi różne ciekawostki historyczne. Wiedziałam, że odnalezienie Juliusza nie będzie łatwym zadaniem. 42 ha, to naprawdę spory kawał ziemi. Prawie pół kilometra kwadratowego. W dodatku niemalże na każdym metrze kwadratowym jeden, albo i dwa nagrobki. Wrocławski cmentarz żydowski ma 4,4 ha, czyli ok. 10 razy mniej, a i tak jeden dzień to za mało czasu dla niego. A tu 42 hektary arcydzieł!

Wiedziałam, że czas mnie ogranicza i moje zwiedzanie to będzie latanie z jęzorem na wierzchu, potem spływającym po plecach i zdjęciach strzelanych na chybił trafił. Jeszcze przy wejściu przywitała nas kartka, iż w tym dniu cmentarz czynny jedynie do 14-tej, czyli o 2 godziny szybciej zostanie zamknięty. Trudno. Cykam foty przy pomniku na wejściu i od razu walę do pseudo biura, by dowiedzieć się jak dojść do Grabenfeldu E5 (bardzo prosty plan cmentarza wzięłam ze sobą z Polski).

A tam od razu spotykam się z nieuprzejmością. I już mnie trafiło na wstępie. Chciałam kupić książkę o cmentarzu, a facio udaje, że angielskiego nie kuma, wydać reszty nie chce i jeszcze mi po niemiecku pitoli, że on nie jest informacją, by mi mówić, gdzie jest jaki Grabenfeld. Osobiście z niemieckiego niewiele rozumiem, ale na Klossa i inne tego typu produkcje od dziecka patrzałam, więc co trzeba to skumam. To ja mu złośliwie swoim British „Inglisz” z rejonu Suffolk, iż czekam na resztę z kasy, którą mu dałam i stoję twardo, a w duchu walę przekleństwami. W końcu znalazł klucz do kasetki i wyskrobał te 4 Euro. Drogi mi nie wskazał. Trudno. Srał go pies. Same znajdziemy. Ruszyłyśmy wzdłuż muru zewnętrznego. Ja cykałam zdjęcia jak wariat, kątem oka szukając zmieniających się oznaczeń na polach grobowych i jeszcze dodatkowo kwartałów w ramach tych pól. W pewnym momencie wsio mi się popierdzieliło i nie wiedziałam gdzie jestem. Znaczy się, między którymi polami jestem. Kolegówny szły odrębnie, ale do pewnego momentu w zasięgu głosu. Potem nie było już nikogo tylko groby. Cudownie! Gdyby nie presja, że muszę znaleźć tych, dla których tu przyjechałam, to bym się zanurzyła między te macewy, grobowce i stała i patrzała i dumała.

Wszystko pięknie posprzątane, wygrabione. Magiczny fragment Ziemi.

Nagle słyszę jakieś rżnięcie. Pracownicy! Lecę w tym kierunku. Dwaj panowie z piłą  😉 Mechaniczną 😀 Uśmiech nr 10 na twarz i pytanie, na które znałam odpowiedź z góry: „Do you speak English„. „Nein„. O niech to szlag! Małgosia! Teraz kombinuj ze swoim niemieckim na poziomie minus 10 i pytaj jak dojść do Grabenfeldu E5. W ruch poszły łapy, plan, uśmiech i jedynie znane mi „Wo ist es…” i palec na E5. Ha! Zwykli robotnicy cmentarni z piłą mechaniczną milsi niż panoczek, który ma gości na wstępie witać. „Geradeaus, links, geradeaus…”. Do masakry nie doszło 😉 Nawet zrozumiałam, że mam przejść pod taśmami, które wydzielały pewne części cmentarza i zakazywały wstępu. Koleżanki były gdzieś daleko, więc telefonicznie przekazałam wieść, że mniej więcej wiem gdzie mamy iść. I dalej pędem zgodnie ze wskazówkami drwali. Po drodze mijałam cuda architektury i sztuki cmentarnej, przy których powinnam się zatrzymywać, ale wskazówki na blacie tak zaiwaniały… Miałam szukać Juliusza – honorowego obywatela miasta Rybnika i jego rodziny.

W międzyczasie odnalazły się kolegówny oraz Roman, który też dotarł na cmentarz i po iluś tam wskazówkach telefonicznych trafił w miejsce, w którym w tym momencie byłyśmy. Wreszcie jest właściwy Grabenfeld. Wszyscy zaczęliśmy szukać grobu Juliusza i jego żony. Niestety, to całe pole grobowe było zawalone połamanymi drzewami. Huragan Ksawery, który parę tygodni przed naszą wizytą pustoszył tą część Europy musiał, no musiał akurat w tym miejscu zrobić taki rozpierdziel, że w zasadzie nie można było się przemieszczać. Wszędzie powalone drzewa i konary. Drwale, których spotkałam na pewno od jakiegoś czasu usuwali skutki tego wietrzyska, ale do E5 jeszcze nie dotarli. Patyki i liście waliły mi po buzi, ale przedzierałam się na tyle, na ile można było. Poza tym, akurat ta kwatera była wyjątkowo zarośnięta.

Po jakimś czasie musiałam zrezygnować. Nie lubię takich momentów, gdy nie udaje mi się znaleźć tego, po co przyjechałam, ale musiałam zbastować. Wiem, że gdybym tam była z Młodą, to byśmy się tak zaparły, że mogłabym Wam teraz Juliusza pokazać. No… chyba że nagrobek byłby powalony napisami do ziemi. Moi towarzysze pomagali jak mogli, ale Ksawery i te chaszcze oraz czas, który gonił spowodowały, że powiedziałam pas.

Ruszyliśmy dalej, by odszukać grób Laury Perls – też rybniczanki. Siostry Juliusza Haaase, matki słynnego marszanda Hugo Perlsa. Wiedziałam, że jej grób został niedawno odrestaurowany. Poza tym był zaznaczony numerkiem na planie, który wzięłam w pseudo biurze. Skromny grób Laury odnalezłam od strzału. Leży przy jednej z głównych alejek, więc nie było przedzierania się.

Kamyczki zebrane przed jej rodzinnym domem w Rybniku położyłam na nagrobku i ruszyliśmy w stronę wydzielonej części z żołnierzami „pierwszowojennymi”. Po drodze co parę metrów wpadałam w zachwyty.

Minęliśmy pole urnowe. Jeszcze takowego nie widziałam na żydowskim cmentarzu. Pierwszy pochówek skremowanych zwłok na tej nekropolii miał miejsce w roku 1909. Przepisy mówiły, że prochy muszą być w trumnie.

Zbliżając się do Pola Honoru dla żołnierzy poległych w czasie Wielkiej Wojny, minęliśmy groby rosyjskich żołnierzy, którzy zmarli, czy też polegli jako jeńcy wojenni w latach 1914-1918 i 1945.

Michaił Bodjana zmarł w szpitalu żydowskim krótko po upadku Berlina.

W końcu weszliśmy w część nekropolii, w której pochowano łącznie 394 żołnierzy pierwszej wojny – w tym naszego Rudolfa Haaase, który co prawda nie zginął w trakcie samych działań wojennych, ale w czasie III powstania śląskiego, nie mniej został uznany żołnierzem. Czytelnikom Szuflady polecam ponowne przeczytanie jego historii. Pomnik upamiętniający żołnierzy jest prosty.

Pierwsze szukanie grobu Rudiego nie przyniosło efektów, bo współtowarzysze nie mają we krwi tego czegoś, co jest w każdym cmentarniku  😉 Patrzy i widzi i tyle. Niewielkie macewy są w kilku rajach, jak się to u nos godo  😆 Podzieliliśmy się na rajami. W mojej go nie było. Kolegówny i Roman stwierdzili, że w ich rajach też go nie ma. No way! Wiem, że jest. Te niecałe 400 grobów, w porównaniu z Grabenfeldem E5 to pikuś mały. Po 3 minutach go ujrzałam. Jest! Tyle lat czekałam, by go zobaczyć. Od lat bardzo uczuciowo do niego podchodziłam. Mało którego rybnickiego Żyda tak traktowałam. Z modlitwami u mnie ciężko, ale pogadałam z nim, pogłaskałam macewę, położyłam kamyczek sprzed rybnickiego domu, w którym się urodził i przeprosiłam za to, co mu my – rybniczanie zrobiliśmy.

Porobiłam jeszcze parę zdjęć innym żołnierzom i ruszyliśmy dalej. Pogoda się powoli psuła i zaczynał padać deszcz.

Alejki były ogromne, a niektóre bycze mauzolea wybudowane były jakby przy rondach – takich paradnych miejscach.

Deszcze padał coraz bardziej, zasłaniałam panczem aparat, bo nie chciałam tracić czasu na zakładanie kurtki przeciwdeszczowej. Wiedziałam, że dziewczyny mokną pod parasolami i na pewno się już nudzą. Zdjęcia robiłam totalnie na oślep. Choć… nawet przy takim „oślepie” wyłowiłam znaczące dla Rybnika imię i nazwisko, by sprawdzić sobie później w domu, czy to aby nie nasz słynny Emil Prager, który miał dom towarowy na Rynku.

Nie było możliwości „zaliczenia” całych 42 hektarów. Mijałam współczesną część cmentarza, a potem powoli, choć pędem wracałam główną dróżką w stronę domu przedpogrzebowego i wejścia robiąc zdjęcia tym najważniejszym – pochowanym w swoistej Alei zasłużonych.

Rabini, przewodniczący gmin, kantorzy, lekarze, profesorowie, itd.

Córka rabina Leo Baecka i upamiętnienie jego postaci na jej nagrobku. Sam Leo Baeck zmarł w Londynie i tam został pochowany. Baeck to jeden z wybitniejszych rabinów niemieckich, przez jakiś czas związany ze Śląskiem, a ściślej z Opolem. Odmawiał udzielenia mu pomocy i odrzucił propozycję ucieczki z obozu koncentracyjnego w Theresienstadt – został ze swoimi do końca.

Ostatnie zdjęcia robiłam nie patrząc w ogóle w aparat, tylko naciskałam migawkę. Cyk, cyk, cyk.

Deszcz padał coraz bardziej rzęsiście i należało się już ostatecznie z cmentarza ewakuować. Koleżanki szybciej dotarły do pseudo biura. I tu okazało się, że zostały z niego wyproszone, gdy chciały się schronić przed deszczem  😯 No, takie gnojstwo! Przypomniały mi się wtedy fejsbukowe złe opinie o obsłudze cmentarza. A chciałam przy wyjściu wrzucić parę euro do skarbony, ale wobec takiego zachowania ni chu chu im dałam. Po powrocie do Palaciny walnęłam też swoją własną negatywną ocenę dla „staffu”. Cmentarz zachwycający, ale personel (za wyjątkiem drwali) dno.

Przez ten incydent ewakuowałyśmy się z tego niezwykłego miejsca dość szybko. Po drodze ujrzałam jedynego berlińskiego kota  😉 Sądzę, że woli nie stróżować na cmentarzu, bo gdyby go tak, nie daj Boże, mieli przepędzać…

Cmentarz był niesamowity. Jeden z piękniejszych jakie dotychczas widziałam. Nadal nr 1 dla mnie to wrocławski przy Ślężnej, potem ten w Sarajewie. Berliński chyba stanie na podium jako trzeci.

Pożegnałyśmy się z Romanem i stamtąd taksówką pomknęłyśmy w stronę Rykerstrasse, przy której stoi synagoga zaprojektowana przez Johanna Hoenigera, wnuka rybnickiego karczmarza, zarazem syna lekarza z Zülz  ➡ Davida Hoenigera. 

Johann Hoeniger też został pochowany na cmentarzu Weißensee, ale o nim kompletnie zapomniałam, gdy tam byłyśmy. Zresztą i tak czasu nie było. Synagoga, którą Johann zaprojektował nie została zburzona w czasie Nocy Kryształowej z uwagi na zwartą zabudowę w jej pobliżu. Jest to czynna synagoga i druga co do wielkości w Europie. Od strony Rykerstrasse jej nie widać, bowiem by się do niej dostać trzeba wejść do „ajnfartu” (tłumaczenie dla nie Ślązaków: do bramy).

I tu napotkałam ponownie przeszkodę, czyli policję niemiecką. Na nic się zdały moje tłumaczenia, że przyjechałam z tak daleka, że budował synagogę wnuk, a zarazem syn rybniczanina. Że jechałam tu specjalnie. Gadałam jak dziad do obrazu do tego policjanta. Nie, bo nie. Nie da się. Nie można wejść. Względy bezpieczeństwa. Bez wątpienia wyglądałam na terrorystę. Przez ajnfart nie przeszłam.

Zasieki, wystawiane z jezdni jakieś blokady, pistolety w kaburach i jedynie co se mogłam, to strzelić fotkę i focha. W dupę się ugryźcie pomyślałam. Nie, to nie.

Jak więc wygląda synagoga, zaprojektowana przez architekta z rybnickimi korzeniami, mogę pokazać jedynie przedstawiając zdjęcia z Wikipedii.

Zaliczenie okolicy tej synagogi zakończyło zwiedzanie żydowskiego Berlina, choć od czasu do czasu deptałam jeszcze w tym dniu po Stolpersteinach. Berlińscy Żydzi, wywiezieni do getta w Łodzi, mieli zerowe szanse na przeżycie.

Rodzina Levy z tej kamienicy, 7 miesięcy spędziła w getcie łódzkim, z którego wywieziono została do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Dokładnie naprzeciw przyjazny mural mówi o przyjaźni. W 1941 r., gdy Else, Karla i Rolfa wywożono z tej ulicy nikt ich jako przyjaciół nie traktował.

Zwiedzanie Berlina zakończyłyśmy przy resztkach dawnego muru. Chaos, misz-masz, kicz i ceny z kosmosu za wszystko. Lepiej zwiedzać żydowski Berlin, nawet gdy się napotyka w niektórych momentach na przeszkody  😉

Na koniec powinnam dodać, że u Lagerfelda nie znalazłam swojego rozmiaru, a pizza o nazwie Gina Lolobrigida z włoskiej restauracji na naszej ulicy, była przepyszna. Bo to, że była obfita jak biust Giny, to widać 😉

Berlin będę wspominać jako przepiękne miasto, wyjazd jako fantastyczny, a wspomnienie widoku odnalezionej ner tamid w Nowej Synagodze oraz kamieni pamięci w chodnikach nadal ściska mi gardło.

Następnego dnia powitały nas Karkonosze.

(a raja to po śląsku rząd)

P.S. Juliusza jeszcze kiedyś znajdę.

3 października 2017

Dreams come true, czyli jak dobrze mieć przyjaciela

Marzenia jednak się spełniają! W życiu bym nie pomyślała te ileś tam miesięcy temu, że aż tak szybko.

Gdy dziennikarz lokalnego portalu, na zakończenie mojej tyrady o swojej pasji, zadał mi pytanie o marzenie, ni z gruchy ni z pietruchy powiedziałam, że chciałabym zobaczyć cmentarz żydowski w Berlinie. Tam bowiem pochowano wielu rybniczan oraz innych Żydów ze Śląska. O Izraelu to nie za bardzo marzę z uwagi na niemijającą niechęć, a wręcz strach przed lotami metalową maszynerią. Na cholerę mi zresztą Izrael, gdy to właśnie w Berlinie mieszkali niemieccy Żydzi, a ci mnie od dłuższego czasu interesują, pasjonują i to ich uważam za zbyt mało przypominanych i pomijanych w kontekście Holokaustu. Choćby z jednego powodu: bo to byli Niemcy. W koło Macieju gada się u nas o Żydach polskich, a o niemieckich (czytaj: również śląskich) raczej cisza. Byli asymilowani, byli bohaterami z czasów Wielkiej Wojny, czuli się obywatelami Niemiec. No i nagle ich własne państwo zgotowało im tak straszny los. Nie jakiś zewnętrzny wróg, a państwo dla którego pracowali, zarabiali i walczyli. Dlatego uważam, że ich tragedia jest niekoniecznie większa, bo nie da się określić czyja tragedia jest większa bądź mniejsza, ale na pewno jest inna.

Dobra, wracam to tego, że „Dreams come true”. O moim marzeniu przeczytała osoba, o której moja ś.p. Mama mawiała, że jak się ją poprosi o kamyk z Indii, to przywiezie (nota bene przywiozła) bo pamięta i jest słowna. Jak będzie miała załatwić jakiś lek, to załatwi. Nie wiem, czemu mi ten kamyk  teraz przyszedł na myśl, bo minęło od tego czasu ponad 30 lat.

Znamy się 41 lat. Jedna ławka w liceum, te same studia, imprezy w akademiku i nie tylko, potem co prawda inne miasta i kontakt nie z tych codziennych, czy nawet comiesięcznych, ale w miarę stały.

I ten przyjaciel (w rodzaju męskim to słowo jakoś wydaje mi się silniejsze), czyta mój czerwcowy wywiad i to marzenie o Berlinie. Po paru dniach słyszę plim i przychodzi krótki mesydż na Fb: „Megulku, jedziemy do Berlina! Ty, ja i musimy namówić Ewę (…). Ty masz pasję a ja lubię spełniać cudze marzenia, bo los tak zrządził, że mogę…” (wyjaśnienie: Ewa to trzecia z nas – przyjaciółek od czasów szkolnej ławy).
Ja pierdolę! Ten okrzyk usłyszała moja załoga w pracy  :mrgreen: Jadę do Berlina!!! Zobaczę największy, po łódzkim, cmentarz żydowski w Europie! Może uda mi się odnaleźć groby rybniczan! Termin po negocjacjach z Trzecią, czyli Ewusią, został ustalony na październik.
Dziś, wiedząc, że wyjeżdżamy w poniedziałek, mam już motyle w brzuchu. Na stole leży mapa Berlina, na której na wszelki wypadek zaznaczam sobie Stolpersteiny w pobliżu miejsc, które ewentualnie będziemy odwiedzać. Przy samym apartamencie Palacina, w którym śpimy, czyli przy Winterfeldstrasse 5 mam aż dwa. A o rzut beretem kilka następnych.

Wiem już, że wczesnym rankiem wymknę się, by je sfotografować, bo jak mi już do łba nawkładała Młoda, nie mogę za bardzo przytłoczyć przyjaciół swoimi Żydami.
Must seen to na pewno Jüdischer Friedhof Berlin-Weißensee.

W starych mailach znalazłam info od jednego z moich internetowych żydowskich znajomych, jakie numery grobów ma ➡ Juliusz Haase i jego żona Bertha. Maryjko kochana! Wreszcie będę mogła położyć kamyki na ich grobie. Codziennie w drodze do i z pracy mijam willę Haasych.

Dzisiaj rano, w deszczu przed tym budynkiem szukałam kamyczków, by mieli takie spod domu, a nie jakieś tam z Chwałowic, czyli z mojej hałdy. I na grób ➡ młodego Rudolfa – zabitego przez powstańców śląskich też pójdziemy. Kieszenie kurtki i tasza już napchane kamolami, które mam złożyć również w imieniu prawnuczek Juliusza mieszkających na drugiej półkuli. Obiecałam im to. Tyle lat tymi Haasymi się zajmuję, od ponad 10 roczków ich rozkminiam i w końcu położę kamyki. O ile of course te groby znajdę, bo cmentarz trochę hektarów ma. A dokładniej to aż 43 ha. Gräberfeldów na mur tam będzie w ciul i jeszcze trochę.


Następny must seen to Synagoga Rykestraße. Jej projektantem był wnuk rybnickiego karczmarza, zarazem syn Davida Hönigera, którego grób znalazłam onegdaj w Białej. Jest wiele mojomiastowych wątków w Berlinie jak choćby projekty synów rabina Fränkla, ale wszystkiego nie da się zobaczyć w trakcie kilku dni, choćby z tego powodu, że do obejrzenia będzie jeszcze Denkmal für die ermordeten Juden Europas, no i Neue Synagoge, a także pozażydowskie fragmenty Berlina  :mrgreen:
Kurde flak, dużo tego, a moje kolegówny nawet nie podejrzewają, ile czasu potrafię siedzieć na cmentarzu. W dodatku na takim, na którym jest około 115.000 grobów.
Na razie nie kombinuję na zapas. Upiję je albo jakąś bronią zmuszę i będą tyrać. Potem mnie znienawidzą, ewentualnie zostaną antysemitami  😉

Na teraz, to se przypominam niemieckie słówka, których znam trzy na krzyż, z czego większość z Klossa i Pancernych i zastanawiam się jak te S- oraz U-Bahny obcykamy. Ehhhh, znowu mi motylki z radości rumplują w brzuchu.

JEDZIEMY! Jak dojedziemy to se wykrzyczę: Ich bin ein Berliner! bo Ich habe einen wunderbaren Freund!

Danke mein Freund Olutka!  :mrgreen:

 

28 kwietnia 2017

Nasi na cmentarzu w Breslau

Będąc parę dni temu w mieście zwanym onegdaj Breslau, miałam niecałą godzinę, by na powierzchni ponad 4 hektarów odnaleźć groby „naszych”. Wbrew pozorom, nie jest to proste. Na podstawie tablicy, spisałam sobie po uczniowsku,  długopisem na ręce ściągę i ruszyłam jak wariat przez ścieżki i groby.

Przede wszystkich chciałam dotrzeć do grobu syna naszego rabina Daniela Fraenkla, któremu już poświęciłam wpis dawno temu. Syn rabina – Siegmund, co prawda nie był urodzony w Rybniku, ale jego rodzice przyprowadzili się tutaj, gdy przyszły wybitny orientalista miał niecałe 2 miesiące i tu dorastał, więc dla mnie nasz jak nic  😉 Mimo że na ręce nakryklałam sobie nr kwatery, to i tak znalezienie jego grobu zajęło mi z 10 minut. Nie zdarza się mi lecieć przez cmentarz nie zwracając uwagi na mijane groby. Tym razem nie miałam czasu na kontemplowanie uroków tego miejsca. Byłam na konfie Centropy i na zwiedzanie cmentarza z przewodnikiem mieliśmy niecałe 60 minut. Zanim jeszcze pani przewodnik zdążyła się przywitać, już uznałam, że jak mam coś znaleźć, to tylko pojedynczo. Grupowo to se można po zamku w Gołuchowie chodzić, ale nie po cmentarzu żydowskim.

Zaparzona jak kawa w ekspresie w halo! Rybnik (czyt. w mojej pracy) przeskakiwałam ze ścieżki na ścieżkę. Wreszcie go zobaczyłam! Jeju… jaki cudny był w słońcu. Profesor Siegmund Fraenkel, z ojca rabina i wnuka rabina (po mamie). Wybitny orientalista, znawca wielu intrygujących języków: aramejskiego, arabskiego, języków irańskich.

Grób ma klasyczny i piękny, choć sam do wyjątkowych przystojniaków raczej nie należał. Patrząc na jego krótką szyję zastanawiam się, czy nie miał problemów z garbem. Poniższe zdjęcie pochodzi z książki Macieja Łagiewskiego „Wrocławscy Żydzi 1850-1944”.

Potem poleciałam szukać grobów jego rodziców. Byłam już u nich wiele lat temu przy zapadającym zmroku. Z nimi miałam gorzej niż z synem. Rabin Daniel Fraenkel, urzędujący w Rybniku przez prawie ćwierć wieku, ma bardzo typowy obelisk. Co już mi się wydawało, że go widzę, to z przodu okazywało się, że to ani on, ani jego żona.

Po iluś tam doskakiwaniach do tych ostrosłupowo zakończonych pomników, pot lał się ze mnie jakby było lato. A to nie lato, a zimowa wiosna. W końcu jest! Znaczy się, są! On i ona w barwinkach 😀 Nasz rabin dr Daniel Fraenkel – jakby ktoś chciał coś o nim wiedzieć bliżej to  ➡ tu

Tata przystojniejszy od syna 😉

Teraz już spokojniutko mogłam sobie, pomimo wskazówek, które na blacie zegarka zapierdzielały jak małe motorki, pobiec do Ferinanda Lassalle’a. Jakby nie patrzeć, jego tata, pochowany wraz z nim, to Żyd aus Loslau, czyli z Wodzisławia Śląskiego.  A sam Lassalle i poglądami mi bliski, i o kobietę się pojedynkował, i o prawa kobiet walczył, więc kamyczek mu się należał.

Świeże kwiaty od niemieckich socjaldemokratów.

Rodzice Edyty Stein mnie nie szpanowali, więc resztę czasu, czyli mniej więcej pół godziny mogłam już w miarę spokojnie cykać foty, koncentrując się głównie na nazwiskach, które ewentualnie mogłyby być jakoś tam skojarzone z Oberschlesien. Wychodząc z cmentarza, kompletnie niespodzianie, ujrzałam przed sobą grobowiec rodziny Nicolaier. Bogowie czuwali  :mrgreen: Córka Josefa Lustiga, założyciela Goczałkowic, rodzona rybniczanka, po mężu Nicolaier pokazała mi się w całej krasie.

Płuc nie czułam, nogi w dupie, wsio mokre, ale tyle sukcesów w 55 minut. Radość mi w uszach szumiała. Wyszłam z cmentarza zgodnie z planem i ustaleniami, no ale… ale cała wycieczka wyszła wiele, wiele minut wcześniej (no bo tak se uznała przewodniczka) i teraz musiałam zaiwaniać dookoła muru cmentarnego (jakieś 1,5 km), by znaleźć autobus. Dobrze, że mi się nie przypomniało, iż mam zakazane hiperwentylacje  :mrgreen: , bo bym do autobusu nie dobiegła. Czego się jednak nie robi dla swoich i okolicznych swoich (czyli tych zza mojej hałdy). Tu macham do Loslauerów  :mrgreen:

Kategoria: Judaika, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania Nasi na cmentarzu w Breslau została wyłączona
27 stycznia 2017

Mamusiu! Ja przecież byłem grzeczny! Ciemno! Ciemno!

Jest taki napis w Obozie Zagłady w Bełżcu… on zastępuje wszystkie słowa, które można by dziś – z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu, powiedzieć.

Ciemność na stacji w Bełżcu

Obóz Zagłady Bełżec

Takich ukrytych dojść do miejsc, gdzie leżą bezimienni ludzie, jest tysiące – tu Brzozów.

Pamięci Tadzia z Bochni.

Grób masowy w Tarnogrodzie

Barwinek – mogiła zbiorowa Żydów z Dukli i Rymanowa

Katowice

Kolbuszowa – o tym miejscu prawie nikt nie pamięta

Działoszyce – mogiła zbiorowa

Rybnik – mogiła zbiorowa ofiar Marszu Śmierci

Cmentarz żydowski w Wałbrzychu – pomnik upamiętniający zamordowanych kolegów

Kulno – mogiła w głębokim lesie

Lesko  – cmentarz żydowski

Mogiła zbiorowa Żydów lubaczowskich

Mogiła w Parku Magurskim, czyli miejsce, które wstrząsa tak jak Bełżec. Gdy jest mi źle, myślę o matce Helenie, która zapewne najpierw musiała patrzeć na śmierć swoich dzieci wrzucanych do dołu w hałbowskim lesie, zanim sama zginęła.

                    Warszawa

                                    Pruchnik

Przemyśl

Las Dąbry – 364. 

Kańczuga

Nasza ukochana Mateczka i inni – Sławków-Krzykawka

Las Wolica w Dębicy

Radomyśl Wielki – sądzę, że w ciągu ostatnich paru lat nie było tam nikogo, kto by położył kamyk…

Kolce w Górach Sowich

Zbylitowska Góra – zamordowano tam m.in. setki dzieci

Zbylitowska Góra

Wszystkim tym bezimiennym i znanym z imienia, zapalmy dziś świeczkę.

To tylko mały ułamek zdjęć, które zrobiłam w miejscach uświęconych krwią niewinnych.

Kategoria: Edukacja, Judaika, Rybnik, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania Mamusiu! Ja przecież byłem grzeczny! Ciemno! Ciemno! została wyłączona
5 czerwca 2016

Gojka na cmentarnym szlaku

Już dziś późnym wieczorem moja ukochana chwałowicka hałda. Przede mną jeszcze w niedzielę kilka niezaliczonych z powodu szabatu miejsc i wsiadam w Rzeszowie do busa, który mnie zawiezie do Kato  :mrgreen: Dzisiejszy odpoczynek na sympatycznej agro w Brzozowie pozwolił mi zregenerować siły i przede wszystkim nerwy. Przesyt tematyką żydowską przypomniał mi, że trzeba iść też do jakiegoś kościoła, czy poszukać lokalnych Nepomuków.

DrogaJednak 6 dni z rzędu w aucie z jednym upartym facetem, to ciut za dużo. Do tego 2 dżipiesy (jeden gadający po hebrajsku, odpadający co chwilę od szyby, drugi angielskojęzyczny wbudowany w Passacie, pokazujący kompletnie inną drogę), radio rfm, z beznadziejnymi prowadzącymi rozdającymi kasę, pipczące alarmy przy cofaniu, zbliżaniu się do przeszkód, itp., kartki na kolanach, mapa, belątające się dwie komórki, wychodzenie z auta co chwilę by pytać o to, gdzie tu kiedyś był cmentarz żydowski, do jedzenia jedynie kabanosy, a do picia cola – to jednak bardzo męczące. Nie wspomnę o przedzieraniu się przez chaszcze, pokrzywy, błota, wspinaniu na góry i w upale i deszczach. Trzymanie kamery, robienie zdjęć, codzienne tłumaczenie na noclegach, że gość prosi, by jajka były przygotowywane na specjalnie przywiezionej patelce (z całą resztą mieszaczek, myjek, mątewek), proszenie by gospodarze wsio wywalili z zamrażalnika, bo on tam musi wsadzić te swoje zamrożone koszerne mimry, siedzenie do nocy i dyktowanie opisów tego co widzieliśmy, branie na klatę „opierdolów”, gdy gość odmawia płacenia za wejście do synagogi. Tłumaczenie z polskiego na angielski i odwrotnie, tłumaczenie ze słowackiego (!) na angielski i na to wszystko przez cały dzień „smola” i „jamina”, czyli „turn left” i „turn right” kiedy zwykła mapa lepsza, no ale co tam dla niego mapa, skoro jest nawigacja 👿 No i wieczorne wyciąganie kleszczy, co nie jest proste, gdy robi się to samemu. Niestety tym razem, mimo ciągłego obsikiwania się, nie uchroniłam się przed pieronami.

No to się wygadałam  😆  A teraz mały skrót z mijającego tygodnia.

„Zaliczyliśmy”, bo tak to należy nazwać, 38 cmentarzy żydowskich (w tym dwa słowackie), kilkanaście synagog i grobów masowych.

Niedziela (29.06.2016). Rzeszowskie lotnisko nie powiem – całkiem, całkiem. W oczekiwaniu na gościa nawet mogłam wysłuchać mszy, co wydało mi się ciut jednak kuriozalne jak na halę przylotów. Zero turystów za to modły na full.

Rzeszow lotnisko (1)

Po przylocie Meira, odebraliśmy nówkę Passata. Łooo matko, co za straszne auto. Im więcej przycisków i ciulstw tym chyba gorzej dla pasażera i kierowcy. Zanim ustaliliśmy jak się zmienia klimę, to walił na mnie strumień arktycznego powietrza przez 2 godziny. Potem odbieranie mrożonek koszernych. Mały cyrk, bo nie było wiadomo kto je miał przechować. W końcu są. Gdy ujrzałam zasyfione pudło to wiedziałam, że nie tknę tego za Chiny.

1 Ostoya (7)

Wyruszamy w drogę. Raniżów – cmentarz w chaszczach, jedynie dwie podstawy nagrobków. Potem Kolbuszowa – synagoga i cmentarz wraz z grobem masowym.

1 Kolbuszowa (77)

Jedziemy dalej – Majdan Królewski. Błądzimy przez 40 minut po lasach. Niby miał być w odległości 200 m od oczyszczalni ścieków. Oczyszczalnia jest w lesie. Ani ducha w pobliżu. Już powoli rezygnowaliśmy kierując się do auta, aż tu nagle podjechał Gucio  😉 czyli lekko rozluźniony z powodu niedzieli sympatyczny pan na rowerze. Zaprowadzi nas. Ja pierdziu…. Kilometr w las. Bez Gucia byśmy tam nigdy nie trafili. W trakcie drogi Gucio mi całe swoje życie opowiedział 😉 Fajny gość. Robi się późno. Rezygnujemy z Radomyśla Wielkiego – jutro do niego wrócimy. Czas na nocleg. W motelu odmawiam mrożonek koszernych argumentując tym, że mam jeszcze kanapki z domu.

Poniedziałek (30.06.2016). Rano lekkie przeplanowanie trasy i wyruszamy do Sędziszowa Małopolskiego.

Planowanie

Na cmentarzu w Sędziszowie pokrzywy po moją pachę. Przedzieranie się przez ponad hektarowy cmentarz, by odszukać grób masowy, to było niezłe wyzwanie.

Sedziszow Malopolski (26)

Potem Dębica. Zadbany, ukwiecony i pełen zapachów cmentarz. No i trele wszystkich możliwych ptaszków, choć obok bloki. Pięknie.

Debica (43)

Z Dębicy wracamy na północ do Radomyśla. Błądzenie. W końcu trafiamy na cmentarz w lesie. Smutnie, bo nikt o tym miejscu nie pamięta.

Radomysl Wielki (34)

Potem Pilzno, niesamowity Brzostek…

Brzostek (5)

…i w planach Jodłowa, której cmentarz jest na takim leśnym zadupiu, że czułam, iż z powodu nadchodzącej burzy ja z niego zrezygnuję. Poza tym byłam tam już kiedyś i parcia nie miałam. W las wjechaliśmy. Ja wyjścia odmówiłam, Meir wyszedł i nawet kombinował, czy Passatem nie podjeżdżać dalej błotnistą drogą dla traktorów, ale chyba rozsądek zwyciężył. Pojechaliśmy do Ryglic. Mimo deszczu cmentarz zachwycał.

Ryglice (45)

Z Ryglic ruszamy do Ołpin. Wjeżdżamy na górę pod cmentarz pierwszowojenny o numerze 34, za którym jakieś 500 m miał być żydowski. Passat pipczy cały czas, bo chyba boi się, że nie wyjedziemy z tych błotnistych pól. Przed nocą zostaje nam jeszcze Rzepiennik Strzyżewski, potem mogiła zbiorowa w Lesie Dąbry (bardzo przygnębiające miejsce)…

Rzepiennik Strzyzewski i Las Dabry (39)

… i na końcu dnia (ja już siedzę cicho, bo padam) cmentarz w Tuchowie, o którym wiem, że jest niedostępny, bo trzeba przechodzić przez czyjąś posesję. No i niczego na nim już nie ma. Meir się upiera i wjeżdżamy kobicie na plac. Zje… dostałam ja, bo on po polsku ni hu hu. Przepraszam, tłumaczę, stroję te swoje zwyczajowe miny. W końcu pani dała się udobruchać i już nie jest zła, że naruszyliśmy jej mir domowy o tak późnej porze. Przed nami szukanie agro na wysokiej górze. W końcu je znajdujemy,  a tu nie ma gospodarzy, bo musieli nagle pojechać do szpitala po syna. Ten wkurzony, bo rozmrażają się koszerne mimry a zamrażalnik w kuchni pełny. No i on głodny. A ja to niby nie? Przestawiam wsio w zamrażalniku i już w głowie przygotowuję co powiem ludziom jak wrócą do domu. Na szczęście są tak cudowni i mili, że nie przeszkadza im nic.

Następnego dnia, czyli we wtorek (31.05.2016) mam taki widok z okna.

 Agro Filipowka (1)

Śniadanie, zabieramy mrożonki i w drogę. Najpierw Bobowa. Podjeżdżamy pod synagogę i już czuję, że będą problemy.

Bobowa (10)

Klucze u pana fryzjera. Pan fryzjer miły, ale pokazuje jakąś kartkę po hebrajsku (niby certyfikat), że należy się kasa. I to w dolarach. A certyfikat od rabina z NY. Niby. Meir nie da ani grosza. Od fryzjera słyszę jacy to Żydzi pazerni i dusigrosze, od Meira jak to Polacy chcą na Żydach zarabiać. Przybieram postawę kaczki, po której spływa. Na odchodnym pan fryzjer mówi, że cmentarz też zamknięty i on ma klucze, a ja mu puszczam oko, że i tak wlezę, bo wiem, gdzie jest dziura  😉

Bobowa (8)

Na cmentarz się dostaliśmy, ale do ohelu nie. Mnie nie zależało, Meir biadolił i przez cały dzień potem fanzolił o fryzjerze. Mógł zapłacić, to byśmy klucze dostali 😉 Widoki zachwycały.

Bobowa (25)

Jedziemy do Grybowa. Najpierw synagoga, a potem cmentarz. Na takiej kępie! Upał a my się przedzieramy (każdy inną drogą, bo nie wiadomo która była właściwa) przez ostrężnice i pokrzywy. Serce mi wali jak młot. W końcu docieram i cmentarz mnie nie dopuszcza do siebie. Zakluczony, płot na 2 metry, szpiczaty, zarośnięty, dziur brak. Widać, że kłódy nikt nie otwierał przez lata. Nie lubię takich kirkutów.

Grybow (19)

Schodzimy z góry i dalej do Łabowej. Tam od razu widać, że cmentarz jest pod opieką miasta, a nie gminy żydowskiej. Wsio wykoszone, opisane, otwarte.

Labowa (27)

Następne miejsca, czyli kirkut w Krynicy Zdroju…

Krynica Zdroj (23)

oraz Muszynie też zadbane i dostępne.

Muszyna (26)

Przed nami jeszcze Gorlice, w których już nie polazłam do ohelu i przy nadciągającej burzy – Biecz. Nocleg mamy na kompletnym zadupiu w dawnej stanicy WOP. Do nocy dyktuję opisy miejsc, uspakajając swoje nerwy Jolkami, bo Meirowi się laptop trup co 5 minut zawiesza, a przez uparty charakter nie przyjmuje moich argumentów, że pisanie ręcznie będzie szybciej. Dodam, że pisze 1 palcem, i każda rzecz była opisywana w dwóch językach. Skończyliśmy o północy.

Schronisko Hajstra (2)

Środa (1.06.2016). Po noclegu w schronisku Hajstra (polecam tym, którzy chcą pomieszkać w miejscu bez sieci komórkowych, internetu za to po takim niebem, że hej) wyjazd w kierunku Słowacji. Czasem udaje mi się ustrzelić z auta jakieś prawosławne cudo – jak tą cerkiew św. Jana Złotoustego we wsi Polany.

Cerkiew sw.Jana Zlotoustego wies Polany (1)

Jedziemy do Niznego Hrusova, gdyż tam urodziła się mama Meira. No a ja mam tłumaczyć ze słowackiego. Nie dociera do niego, że to inny język. Dla niego brzmi jak polski i tyle. Domu rodzinnego już nie ma, ale udało nam się znaleźć ludzi, którzy są potomkami sąsiadów tej rodziny żydowskiej. Nota bene przed wojną żyły tam tylko 4 rodziny żydowskie. Spędzamy w tej wsi z pięć godzin. Poznajemy Jara, którego tata znał mamę Meira, a który jest potentatem we wsi i handluje antykami oraz obrazami na całym świecie.

Nizny Hrusov (22)

Jaro oprowadza nas po swoich włościach, pokazuje obrazy – m.in. Warhola, prowadzi na dwa cmentarze żydowskie i w pewnym momencie mówi, że cmentarze wymagają odkrzaczenia, że można by zrobić jakiś projekt itp. Meir podchwytuje temat. Oczywiście. Niech wieś słowacka to zrobi. No to mu mówię, że skoro na jednym z tych cmentarzy są pochowani jego przodkowie i on jest jedynym potomkiem Żydów z tej wsi, to powinien pomóc. A ten mi strzela tekst, że to nie jego interes tylko tej bidnej wsi słowackiej i Jara, bo on jest biznesmenem. No ch… mnie trafił. Sorry za te przekleństwa, ale Meir w tym dniu mnie mocno wyprowadził z równowagi. W Passacie było ostro. Nawet bardzo ostro. Nie docierało do niego nic. W końcu przybrałam ponownie postawę kaczki, po której spływa i zrobiłam se zakluk zakluk.

Agro mieliśmy zamówione pod Jaśliskami, więc jeszcze przed noclegiem postanowiliśmy zaliczyć kirkut w Jaśliskach. Wiedziałam, że tam niczego nie ma i że swego czasu Stowarzyszenie Magurycz uratowało wiele macew z tego kirkutu. Zostały one złożone w jakimś magazynie. Były z nimi problemy, jakieś włamania, policja, cuda na kiju. Było to lata temu. No i niestety powiedziałam o tym Meirowi. A mówi się, że nadgorliwość jest gorsza od faszyzmu, a ja taka nadgorliwa i pochwaliłam się niepotrzebnie tą wiedzą. Gdy wróciliśmy z tego cmentarza, rozpakowaliśmy się (wraz z mimrami) Meir nagle mówi (była tak godz. 18.30): Kto zarządza tą miejscowością?. No to mówię: Wójt. Kto to wójt? Tłumaczę kim jest wójt. On na to: Jedziemy do tego wójta, bo on powinien te macewy ratować. Spokojnie, choć już czuję jak krew mi zaczyna szybciej krążyć, tłumaczę że o tej porze urzędy w Polsce nie pracują. On: a może jest jakaś sekretarka. Ja z pozą kaczki: Ok. Ja mogę jechać do urzędu gminy za 1 minutę. Wsiadamy do Passata i jedziemy pod UG. Z uśmiechem ostatniej złośliwej zołzy mówię: Tu jest urząd gminy – idź sprawdź, czy jest tam jakaś sekretarka. Nie wychodzę nawet z auta. On tam idzie, wali w drzwi. Liczę w duchu do 20. Wracamy na agro. W końcu trzeba znowu spisywać co widzieliśmy. Po pół godzinie od powrotu, mój ortodoksyjny gość przychodzi do altany i pyta, czy mi zrobić kawę. Hahahahahaha. Dotarło do łaba, że jestem zła jak osa. A nawet całe stado os. Dostaję kawę pod nos.

Czwartek (2.06.2016) W planach Bieszczady. O rana leje. Przysięgam sobie w duchu, by już się nie wykazywać nadgorliwością. Pierwszy po drodze cmentarz w Woli Michowej. Wiem, że można tam łatwo dotrzeć poprzez stadninę koni, choć wymaga to dyplomacji, gdyż właścicielka nie chce przepuszczać i są złe psy. Oficjalne dojście jest bardziej uciążliwe i cmentarz raczej nie jest dostępny w deszczu. Podjeżdżamy pod ledwo widoczną tabliczkę z napisem „cmentarz” i pokazuję Meirowi drogę przez rwący potok. Pokazuję też górkę i chaszcze. Z nieba leci ściana deszczu. Uprzedzam od razu, że ja nie idę. Ani słowa o możliwości proszenia o przejście przez prywatną posesję. Meir kombinuje nad potokiem, a to tu, a to tam. W końcu wraca do Passata. Odhaczam Wolę Michową w notatkach – niezdobyta.

Cisna (2)A potem już deszczowe Bieszczady i wspomnienia.

Spośród wielu bzdur 
Które niosą stada chmur
Ja lubię deszcz 
Deszcz w Cisnej
Z każdą większą kroplą dżdżu 
Coraz lepiej jest mi tu
Kiedy deszcz 
Deszcz w Cisnej
Koła aut się ślizgają
Wycieraczki smutno w deszczu łkają
Kropel głuchy rytm 
Stuka w moje drzwi 
Pasjans, który stawiam dziś od rana
Znów nie wyszedł mi.

Lutowiska.

Lutowiska (18)

Baligród

Baligrod (40)

Bukowsko, do którego ja nie doszłam, a Meirowi cmentarz pomógł odnaleźć Bóg. Przynajmniej tak mi powiedział.

Bukowsko (9)

Nie doszłam też do cmentarza w Nowotańcu, gdyż dojście było przez pola otoczone elektrycznymi pastuchami, a dla mnie kopnięcie przez prąd byłoby raczej niewskazane. Zdrowie ważniejsze.

Nowotaniec - Wola Sekowa (10)

Przy zdobywaniu cmentarza w Tyrawie Wołoskiej Meir musiał się przemóc i podać mi rękę, bo bym zaliczyła gliniastą glebę. Pod koniec dnia jeszcze był Brzozów, a w nim i cmentarz i mogiła zbiorowa i przed noclegiem Jasielnica Rosielna.  No i okazało się, że komplikuje się mój nocleg w centrum Chasydzkim. Niby mogę tam spać, pokój dla mnie będzie, ale nie mogę wnieść swojego żarcia, nie będę mogła korzystać z komórki, ani internetu. Uznałam, że smolę poznawanie kultur i załatwię sobie agro. W drodze na nocleg zobaczyłam takie cóś:

P1630296

Piątek (3.06.2016)

Piątek był dniem synagog.  One były na pierwszym planie, choć i zaliczaliśmy kirkuty. Najpierw Niebylec.

Niebylec (17)

Kolejna zachowana bożnica w Strzyżowie – obecnie biblioteka. Zresztą tak jak w Niebylcu i Czudcu.

Strzyzow

Potem Czudec, gdzie dwie uprzejme panie oprowadziły nas po mini izbie pamięci i pokazały wszystko co było ważne – łącznie z uratowanymi macewami.

Czudec (13)

Czułam, że dzień będzie krótki, bo Meir musi się przygotować do szabatu. Już chciał zjeżdżać do Dynowa, przedtem zawożąc mnie na agro do Brzozowa, ale tym razem ja go zmusiłam do jeszcze jednego cmentarza. I to takiego trudnego do zdobycia. Błażowa. Ja już się tam kiedyś nieźle zafuczałam, tym razem Meir dyszał jak lokomotywa.

Blazowa

Brzozow

Gdy dotarłam na agro u pani Eli padłam. Piątkowy wolny wieczór! Cała sobota wolna! Nieważne, że Brzozów to malutkie miasteczko. Ważne, że była jedna restauracja, w której zamówiłam byczy kotlet z frytami. No i były Nepomuki. Odespałam te 6 dni. Jeszcze niedziela i dom. W niedzielę parę miejscówek, z których na pewno musimy być w Markowej i w Pruchniku. Ten ostatni bowiem jest związany z moją Adą, której historię zatrzymałam w pewnym momencie, ale do której wrócę.

Idę spać. Upyprane welury i adidasy spakowane.

Bukowsko (16)

28 maja 2016

Kleszcze, winniczki i kirkuty – powracam

Od jutra w drogę. Ostatni etap przygotowań do mojego drugiego objazdu po Podkarpaciu z przedstawicielem Holocaust Research Institute in Memory of Zahava & Zvi Shwartz z Izraela prawie zakończony. Czyli chaos w głowie i w domu z powodu trwającego remontu, pełno kartek z notatkami jak gdzie dotrzeć (nadal nie potrafię zlokalizować kirkutu w Jaworniku Polskim i Czudcu, a nad Wolą Michową kombinuję, czy jej nie olać), z pięć karteluszków typu „co kupić”, „co zabrać”, „czego nie zapomnieć”, przeglądanie prognoz pogody dla południowej Polski (a te co rusz to inne i już sama nie wiem, czy nie lepsze deszcze od upałów), no w ogóle rajzyfiber (szajspapiór spakowany).

przygotowania (2)

Dwa lata temu nasz objazd po kirkutach Podkarpacia był krótszy i kończył się przed szabatem w Krakowie  ➡ Gojka jako tłumacz i przewodnik cmentarny. Tym razem mamy wszystko zacząć w Rzeszowie i tam zakończyć, a po drodze będzie szabat w Centrum Chasydzkim w Dynowie, o czym już wspominałam w poście o  ➡ Gojka jako tłumacz i przewodnik cmentarny powraca. Młoda twierdzi, że mi każą siedzieć w pokoju i do kolacji nie dopuszczą  😕 A ja bym sobie chciała gdzieś w kąciku, po cichutku, ale wraz z wszystkimi, poobserwować. Nawet jakąś chustkę na łeb spakowałam, choć  kiecki nie biorę, bo takiej do kostek i tak nie mam. Pożyjemy, zobaczymy. Może się uda, kto wie?

jedzenieMój dear Meir nadal uparcie twierdzi w mailach, że będziemy jeść przez cały tydzień koszerne posiłki, które odbierze „głęboko zmrożone” gdzieś tam w Rzeszowie. No, ok. Ja tam jednak jestem wieprzowinowa, więc zapas kabanosów i innych krakowskich podsuszanych mam. Plus mapy, aparatury wszelakie z ładowarkami, buty na upał, buty na deszcz wraz z suszarką do ich suszenia, peleryny, ciuchy na zimno, na ciepło, lekarstwa, no i pełny zestaw antykleszczowy. Ostatni, zmasowany atak tych gnojków na moją osobę na cmentarzu żydowskim w Gliwicach przypomniał mi, że nadal mnie lubią.

 Z tego miejsca dziękuję moim dziewczynom-studentkom, które za mnie odwalą prace na studiach i dostaną piątkowe wpisy  😉 Do zobaczenia. Na mnie już tylko czeka to, co hipcie kochają najbardziej – cmentarze żydowskie. Żadne tam plaże Hawajów, czy Akropole nie zastąpią takiego widoku.

Korczyna (60)

Kategoria: Judaika, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania Kleszcze, winniczki i kirkuty – powracam została wyłączona
21 maja 2016

O ponownych poszukiwaniach Weissenbergów i życzliwych ludziach

Gdy rok temu pomagałam w poszukiwaniach Weissenbergów, Blochów i Gruschków, czułam, że na jednej wizycie gości z Anglii się nie skończy. Tym razem Clare, opisana przeze mnie w linku powyżej, miała ciut więcej informacji, gdyż udało jej się przetłumaczyć większość dokumentów oraz listów taty, który jako jedyny z całej licznej rodziny przeżył II wojnę. Przypomnę, że ojciec Clare był niemieckim Żydem, którego rodzina pochodziła z różnych miast Górnego Śląska, który przeszedł obóz w Dachau i dzięki koneksjom zdołał jeszcze w 1939 roku wyjechać do Anglii. Historia rodziny jest bardzo tragiczna, no i oczywiście skomplikowana, więc nie będę nią zanudzać czytelników Szuflady. Wolę skoncentrować się na tym czego doświadczyłam w ostatnich kilku dniach, czyli na niesamowitej życzliwości ludzi na Śląsku.

Poniedziałek, dzień I – Mysłowice (moje ukochane, cudowne i niesamowite miasto)

Jechałam z gośćmi do Mysłowic na poszukiwania jakichkolwiek informacji o odnodze rodziny, czyli o bracie babci mojej Clare oraz dwóch jego córeczkach. Wiedziałyśmy jedynie, że wujek – Kurt Bloch mieszkał przez jakiś czas w Mysłowicach, gdyż to wynikało z listów, które pisał w latach 30-tych, znałyśmy imiona córeczek i lata urodzenia, no i fakt, że zostali wywiezieni najpierw do getta w Chrzanowie, a następnie do Auschwitz. Znam nastawienia Urzędów Stanu Cywilnego do takich poszukiwań. Tu dodatkowym utrudnieniem był fakt, że Clare nie jest potomkiem w linii prostej (bo jak może być skoro te osoby zginęły w obozie, ale co to USC interesuje), no i że dokumenty urodzenia dziewczynek są młodsze niż 100 lat, więc ustawa o ochronie danych osobowych i inne bzdety mają zastosowanie. Wiedząc o tym, już parę dni przedtem szukałam znajomości poprzez Fb. Oczywiście szukałam znajomości w mysłowickim USC. Już wtedy doświadczyłam niesamowitej uczynności. Kto mógł to kombinował i przeklejał moją prośbę. W pewnym momencie przyszła wiadomość. Boguś – strażnik mysłowickiego kirkutu mi załatwił wejście do Muzeum (mimo poniedziałku), a tam już miałam dalej dostać „listy polecające”. Clare, jako typowa Angielka nie za bardzo kumała systemu „poleceń”, ale zdawała się na mnie. Dobra, jedziemy z Promnic do Myslowitz. Podjeżdżamy pod muzeum i dzwonię na podany przez Bogusia numer telefonu pana dyrektora. Tak, wie, że mam przyjechać. Ufff. Wchodzimy do byczego muzeum (piękne zbiory tam mają).

Myslowice 16.05.2016. (5)

Szarmancki pan dyrektor z uwagą wysłuchał mojego trajkotania i zaczął działać. Telefon do USC, telefon gdzieś tam, szuru buru, robi się ruch. Przyszła niezwykle miła i uśmiechnięta pani Luiza z muzeum i też stara się pomóc. Rozmawiam z szefową USC. Postara się przejrzeć roczniki 1927 i 1929. W międzyczasie panu dyrektorowi udaje się ustalić, na jakiej ulicy mieszkali Blochowie, przy okazji wyskakuje nam imię żony. Jezuuuu! Mamy konkret! Ulicę i numer! Pani Luiza podsuwa myśl, by sprawdzić w jednej ze szkół, być może są stare księgi uczniowskie, bowiem rozpoznaje na którymś ze starych zdjęć, które Clare jej pokazuje na notebooku, byłą szkołę. Na tym zdjęciu jest właśnie jedna z dziewczynek, o której szukamy informacji. Ja z kolei dowiaduję się, że w Brzezince była 3. synagoga. Jeszcze na końcu obchodzimy muzeum i Clare kupuje album ze starymi zdjęciami Myslowitz.

Wychodzimy dziękując za tak wspaniałe przyjęcie i okazaną pomoc. Siadamy na ławce przed muzeum. Clare w szoku, że aż tyle mamy. Lecim dalej. A raczej jedziem 😉 Najpierw pod dawną synagogę w Brzezince, potem do centrum.

Rynek. Śliczny. Ulicą Grunwaldzką, dawniej Pszczyńską, suniemy w stronę numeru, pod którym mieli mieszkać Blochowie. Nie ma tej kamienicy. Hmmm. Nie znam historii Mysłowic, ale kombinuję, że musiała zostać wyburzona. Idziemy pod budynek dawnej szkoły ze zdjęcia z dziewczynką.

Myslowice 16.05.2016. (33)

Potem na miejsce, gdzie stała piękna duża synagoga. Tu mieszkali, synagogę mieli zaraz pod nosem. I szkoła blisko.

Gdzieś muszę podpytać o tą kamienicę. Urząd Miasta. Urzędnicy, jak wiemy, też różni są. Ale ci w Mysłowicach są więcej niż spoko. Przynajmniej dla nas tacy byli. Wchodzimy do budynku, w którym niby mieści się archiwum. Klupię od drzwi do drzwi. Wsio pozamykane. W końcu jedne otwarte. Od wejścia przepraszam, że żyję, że przeszkadzam, że wiem, że to nie należy do ich kompetencji, ale gdyby mi ktoś zechciał pomóc, bowiem szukamy i tłumaczę od nowa. Okazuje się, że cudem trafiamy na panów, którzy się pasjonują historią miasta i oni nam pokazują stare plany, na których szukaną kamienicę widać. Mamy też jej stare zdjęcia! Wiemy, że została wyburzona już za komuny. Clare od razu stwierdza, że musi obfotografować całą okolicę, by porównać to co jest z tym co było.

Myslowice 16.05.2016. (28)

Jezuuuu! Ponownie tacy mili ludzie! Tyle czasu im zajęłyśmy, a urzędniczy czas jest drogi. Panowie utwierdzają mnie w moim zdaniu, które mam od paru lat o tym mieście. Jest ono pełne fajnych mieszkańców. Wychodzimy i pędzimy pod szkołę podstawową nr 2, w której już raz byłyśmy, ale nie było pani dyrektor i młoda sekretarka bała się nam pomóc, co jest zrozumiałe, bo udostępnianie komuś nieznajomemu ksiąg sprzed wojny to może nieść za sobą ryzyko utraty pracy. Po drodze przechodzimy obok innego budynku dawnej synagogi, który przetrwał.

Pani dyrektor jeszcze nie wróciła z narady. Czekamy pod szkołą i analizujemy to co wiemy. Po pół godzinie czekania idziemy ostatni raz do sekretariatu.

Myslowice 16.05.2016. (44)

Przyznam, że nie liczyłam na wiele. Wręcz myślałam, że zostaniemy olane, bo nie da się, bo nie ma, bo ochrona danych. No i poza tym nikt do szkoły nie wchodził, czyli chyba pani dyrektor nadal nie ma. A tu szok! Jak jak kocham te mysłowickie cuda 🙂 Obie panie dyrektor są. Sekretarka przekazała, że szukamy starych ksiąg. Ależ oczywiście. Coś mamy. Już wyciągam tą jedyną przedwojenną księgą. Tak od strzału, bez pieprzenia się, tak z dobroci serca i życzliwości i uprzejmości!

Myslowice 16.05.2016. (37)

Jezuuuu po raz kolejny! Jedna z pań nawet pomaga nam szukać nazwiska Bloch. I nagle mamy ją. Mamy małą Blochównę. I wychodzi zagwozdka. Dziewczynka jest wpisana jako katoliczka. Tato jej był Żydem, a ona katoliczka. Może mama była tego wyznania? Na razie nie kombinujemy, bo nie chcemy zabierać paniom czasu. A obie panie dyrektor wręcz z nami się cieszą, że coś się udało znaleźć. Skrzydła człowiekowi rosną, jak patrzy na tyle życzliwości dookoła.

Myslowitz I love you! Na koniec jeszcze przypadkiem spotykamy Bogusia. Co za miasto!

Wtorek, dzień II (Katowice – bleee  i Zabrze – rewela)

Archiwum w KATO to nie jest miejsce, które mogę uznać, za przyjazne. Nie będę psuć tego wpisu i oszczędzę czytelnikom opisu tego jak tam się traktuje petenta. Niczego nie ma. Nie ma, nie ma, tego nie ma. Remont to tego nie ma. Dobra, halt Małgosia. Miało być o życzliwych ludziach. Coś tam w tym archiwum jednak znalazłyśmy. Dla Clare to było dużo, gdyż zobaczyła w aktach gimnazjum bytomskiego jak jej tato się uczył. Reszty: nie ma, bo remont. Wrrr.

Katowice 17.05.2016. (28)

Katowice 17.05.2016. (27)

Jedziemy do Zabrza, choć czuję, że nie dojedziemy w godzinach otwarcia archiwum USC. A tam chcemy dostać akt zgonu dziadka Clare. Dojeżdżamy po czasie. USC otwarte, ale archiwum zawarte. Klupię, wchodzę, popisowy uśmiech nr 15 jak to mawiała moja kolegówna z jednej ławy – Olutka. Już od przepraszania, że żyję sama nie wiem, czy jeszcze jestem na tym świecie. Tłumaczę. Choć pinkolą mi się wszyscy nieżyjący krewni Clare, ale dziadka daty znam na pamięć. Elegancja pani USC-owa mówi, że archiwum zamknięte i proszę przyjść na następny dzień. Ale ja bardzoooo mocno proszę. Goście z Anglii. No dobrze. Proszę podać datę i wypełnić wniosek. Uff. Będziemy mieć! Znowu mili ludzie. Brele, długopis, wpisuję dane Leopolda Weissenberga zmarłego z przyczyn naturalnych w czasie wojny w mieście Hindenburg. 5 zł i mamy ksero starego dokumentu.

Clare twierdzi, że skoro tu umarł, to musi tu leżeć na cmentarzu. Moje zdanie jest inne: on leży na cmentarzu w Gliwicach, bo tam mieszkał na stałe. Ale skoro chcecie na kirkut, to jedziemy. Wiem, że zamknięty, więc dzwonię do pana Walerjańskiego. Nie odbiera. Jak to kiedyś mawiano, nie ma takiej dziury, której nie można odetkać. I tak samo nie ma takiego cmentarza, na który nie dałoby się wejść. W deszczu, mokrzy po kolana zwiedzamy to magiczne miejsce.

Zabrze 17.05.2016. (68)

Oddzwania pan Walerjański. Już wychodzimy. Dziadka tu nie ma. Ale… doszedł nowy trop, który każe nam się umówić na trzeci dzień. Trzeba jeszcze pojechać do archiwum w Gliwicach i sprawdzić, czy są akta z Woźnik.

Środa, dzień trzeci: Gliwice (coraz bardziej moje miasto)

Tutejsze archiwum jest rodzinne i przyjacielskie. Jego szef od razu rozpoznaje moich gości. Państwo tu byli w ubiegłym roku 🙂 I jeszcze, tak jak ostatnio, spotykamy pana Piotra Hnatyszyna z zabrzańskiego muzeum, który stworzył słownik Żydów zabrzańskich. Kolejna pomocna dusza na naszej detektywistycznej drodze. Tłumaczy nam niemieckie dokumenty, które nas interesują. Na to wszystko przychodzi pan Maciek z Pyskowic – następny pasjonat. A Weissenbergowie pochodzili z Pyskowic. Jezuuuu! Maciek wspomina o karczmie, którą mógł prowadzić któryś z przodków Clare. I jak nie kochać Ślązaków 🙂

Gliwice 18.05.2016. (32)

Ostatni punkt to Dom Pamięci Żydów Górnośląskich i cmentarz żydowski przy Poniatowskiego. Szukamy grobu dziadka, choć ja już tam ileś razy obchodziłam te alejki. Na 100% grób jest, ale nie ma pomnika. Na to żadnej żydowskiej wdowy nie było stać w sierpniu 1941 r.

Gliwice 18.05.2016. (208)

Koniec poszukiwań. Znalazłyśmy tyle informacji, że Clare będzie swego bloga uzupełniać do jesieni. See you next time friends!

Ja z tego miejsca dziękuję wszystkim, którzy nam pomagali. Nie ma jak Śląsk  😉

P.S. Jedynie pani z USC z Myslowitz nie oddzwoniła, choć obiecała, no ale na pewno miała dużo pracy  :mrgreen:

Kategoria: Judaika, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania O ponownych poszukiwaniach Weissenbergów i życzliwych ludziach została wyłączona
9 kwietnia 2016

Odkrycie Davida Hoenigera, czyli jak czasem nie wszystko się widzi za pierwszym, czy drugim razem

2Na cmentarz żydowski w Białej koło Prudnika ciągnęło mnie od dawna. Co prawda byłam tam wielokrotnie – pierwszy raz ponad 8 lat temu, ale dokładniejsze zwiedzanie zawsze utrudniały mi chaszcze i pokrzywy po pachy. Ta nurtująca myśl, by tam pojechać ponownie nie dawała mi spokoju. W końcu się udało. W Lany Poniedziałek pogoda sprzyjała wycieczkom i po zaliczeniu mostu i dworca kolejowego w Racławicach Śląskich dotarliśmy do Białej, zwanej dawno temu Zülz. To małe obecnie miasto, kiedyś było zamieszkiwane przez bardzo dużą społeczność żydowską.

Przez wieki mogli tam mieszkać bez przeszkód, które niestety napotykali Żydzi w innych miastach Śląska. W początkach XIX w. stanowili nawet ponad 50% ogółu mieszkańców Zülz. Moim celem był jedynie cmentarz i miejsce po synagodze. W życiu bym nie przypuszczała, że na cmentarzu odkryję grób i nagrobek rybniczanina. I to w dodatku będzie nagrobek, który znam od lat i który nawet przy zarośniętym cmentarzu jest dość dobrze widoczny z racji wielkości. Weszliśmy sobie rodzinnie na cmentarz, ja jak zwykle osobno, bo wolę ze zmarłymi se pogadać, gdy nikt nie słyszy  😉 Kirkut jest pięknie położony na wzgórzu zwanym Kopiec. W zasadzie jest to grodzisko, na którym założono cmentarz w pierwszej połowie XVII w. Macewy, w większości bardzo tradycyjne, bo taka też była tutejsza społeczność, mimo iż podlegała wpływom Haskali, naturalnie się poddają wpływowi przyrody i czasu.

Biala cmentarz

Biala grob Hoenigera (1)Wracam jednak do wspomnianego wyżej odkrycia. Zeszłam z grodziska w stronę macew i najpierw się skierowałam w stronę leżącej macewy z laską i oplecionym wokół niej wężem Eskulapa, czyli symbolem medycyny.

Ileż razy stałam przy tym nagrobku. No, na pewno tyle razy ile byłam na tym kirkucie, więc z 6.  I nigdy, naprawdę nigdy mnie nie oświeciło, by spuścić bardziej ten swój zakuty łeb i poczytać niemieckie literki. Co najlepsze, na starych zdjęciach sprzed lat, mam tą macewę.

Biala 1

Tym razem chyba jednak sam dr David Hoeniger kazał mi przyjechać na cmentarz, a potem pochylić się nad jego nagrobkiem. Kucnęłam więc i czytam. Dr David Hoeniger. Już mnie tknęło. U nas byli tacy Żydzi! Czytam dalej: Kgl. Sanitatsrath – Królewski Radca Sanitarny, czyli taki ober doktor – szycha. Biorę brele, dotykam palcami napisu i ciśnienie mi skacze: Geb. in Rybnick 14 Juni 1815, Gest. in Zülz 16 Sept. 1885. Urodzony w Rybniku, zmarły w Zülz. Mój!!! A raczej nasz rodak! Narobiłam wrzasku, że aż Młoda myślała, że dostaję ataku epi  😆

Biala 3

Dr Hoeniger chyba chciał bym ponownie przyjechała na ten cmentarz i to on mnie przywołał. Wierzę w takie śmoje boje 😉 Zaczęłam go delikatnie odmiatać, wycierać, zostawiłam mu kamyczek, na odchodnym popieściłam, a z głową pełną skołatanych myśli nie byłam już w stanie zbytnio skoncentrować się na dokładnym robieniu zdjęć reszcie cmentarza. Takie odkrycia są dla mnie niesamowicie ważne, gdyż niewielu z naszych rybnickich Żydów może w spokoju czekać na przyjście Mesjasza.

Po powrocie do domu zaczęłam przekopywanie swojego laptopa i Internetu w poszukiwaniu informacji o doktorze. Oczywiście moje zapiski z raciborskiego archiwum potwierdziły, że urodził się w Rybniku. Był drugim synem Moritza i Cecylii.

urodzenie Dawid Hoeniger

Pierworodny Jonas zmarł, gdy miał 10 miesięcy. Może mohel z Wodzisławia coś pokićkał i chłopczyk zmarł po jakimś czasie w wyniku zakażenia, kto wie. Tata Moritz, w księgach podawany jako destylator, kupiec, a z czasem właściciel karczmy, żonie nie odpuszczał  :mrgreen: i rok po śmierci Jonasa przyszedł na świat nasz David. Tym razem, ten sam mohel wsio załatwił jak trzeba, albo chłopczyk był po prostu silny. Nie minęły dwa lata a narodził się kolejny syn Cecylii i Moritza – Israel. Moritz pozwalał żonie ciut regenerować siły po każdym porodzie i nie możemy powiedzieć, że u Hoenigerów „co rok to prorok” był. Mieli cykl płodzenia i rodzenia dwuletni. Pierwsza córeczka Hanne urodziła się jako szósta. Łącznie Cecylia urodziła 10 dzieci, ostatnie w wieku 39 lat. Mój David ani chybi zdolny był. Tak se myślę, że nie pasowało mu stanie za kontuarem i sprzedawanie wódki. Nie doszłam do tego, gdzie skończył szkoły średnie, wiem za to gdzie studiował. Otóż w samej stolicy czyli Berlinie. Pracę doktorską obronił w 1842 r. Jego dysertacja dotyczyła zapalenia oskrzeli. Za trzy lata wziął ślub w Gliwicach z Jette Frohlich.

doktorat Hoenigera 1842

Zulz rynek z widokiem na synagogePodejrzewam, że do Zülz przybył w okolicy roku 1843-1844. Być może zamieszkał przy rynku? Śląska Biblioteka Cyfrowa ma w swoich zasobach kronikę miasta, w której o dziejach tamtejszych Żydów pisał dr Israel Rabin – docent żydowskiego seminarium teologicznego z Wrocławia. Tenże docent opisując tradycyjne podejście gminy do wielu spraw, jak choćby używanie języka hebrajskiego nawet przy sporządzaniu zwykłych pism (wówczas już w większości miast pruskich były one pisane w języku niemieckim) podaje przykład protokołu, w którym właśnie wymienia się dr. Hoenigera. Ponoć lubianego i bardzo szanowanego. Wspomniana przeze mnie kronika jest napisana niemieckim gotykiem i na jej przeglądnięcie (no bo nie przeczytanie) straciłam jedną noc. Szukałam tylko słowa „Hoeniger”. Znalazłam dwa, ale gotyk to mogę podziwiać w kościołach i na tym koniec. Znajoma coś niecoś skumała, ale nie były to powalające informacje. Był lubiany, a w 1861 został jakby radnym. Domyślam się, że skoro na nagrobku widnieje napis Królewski radca sanitarny, to na pewno był w tym miasteczku ważną i znaną personą.

Znaną osobą został też jego syn, czyli wnuk rybnickiego karczmarza. Tu powinnam właśnie wspomnieć co się stało z rodzicami dr. Davida Hoenigera. Otóż ojciec Moritz zmarł w wieku 62 lat 31 stycznia 1848 r. I zaraz zawołał do siebie Cecylię, która odeszła z tego świata mając 56 lat – niecałe dwa i pół miesiąca po swym mężu.

zgon Moritz i Cecylia

Wracam do syna doktora Hoenigera i zarazem wnuka płodnej Cilki i karczmarza Moritza. Johann Hoeniger urodził się w Zülz, czyli obecnej Białej w 1850 r., więc dziadkowie nie doczekali jego narodzin. Początkowo uczył się w Raciborzu fachu murarskiego, potem zaczął naukę w szkole budowlanej w Höxter w Północnej Nadrenii, by ostatecznie ukończyć berlińską Akademię Architektury. Podróże do Włoch i Francji otworzyły jego horyzonty, został poważanym i uznanym architektem pracującym głownie dla społeczności żydowskiej Berlina. Zaprojektował kilka synagog. Do naszych czasów przetrwała synagoga przy Rykerstrasse na 2000 miejsc siedzących. Na jego desce kreślarskiej powstawały projekty m.in. gimnazjum dla dziewcząt, szkoły dla chłopców żydowskich, budynków na cmentarzu przy Schonhauser Alllee, hali pogrzebowej na cmentarzu w Weissensee, prywatnych kamienic, kolonii dla robotników w Weissensee i wiele innych. Jego dzieła stoją w Berlinie do dziś. Zmarł w 1913 r. Jego grób jest na berlińskim cmentarzu żydowskim w Wiessensee. Skromny nagrobek odnowiono jakiś czas temu.

Johann Hoeniger

Pochowana z nim jest żona, której rodowe nazwisko też brzmiało Hoeniger, choć pochodziła z Inowrocławia. Może była córką Samuela Hoenigera – współzałożyciela uzdrowiska w tym mieście? Jak widzicie na zdjęciu obok, pani Hoenigerowa na szczęście nie doczekała dnia, w którym mogłaby zobaczyć, jak płoną dzieła jej męża. Zmarła jeszcze przed Nocą Kryształową, choć w 1938 r. Przy grobie małżonków widać płytę nagrobną ich córki zmarłej w Londynie. Ciekawe w jaki sposób udało jej się wyjechać z nazistowskich Niemiec? Raczej do odpowiedzi na to pytanie nie dojdę. Czy spoczywa wraz z rodzicami, czy to tylko tablica? Nie wiem.

S.HoenigerCilka i Moritz w sumie mieli 10 dzieci, z czego dwóch chłopców zmarło w niemowlęctwie. Jednego syna Wam przedstawiłam na tyle na ile potrafiłam. Przy okazji szukania informacji o nim, trafiłam jeszcze na zdjęcie grobu najmłodszego z potomków – Samuela urodzonego w 1829 r. To chyba też był kolejny mądraliński w rodzie, bowiem na jego grobie widnieje napis „Koenigl. Justizrat”, czyli Królewski Radca Prawny, zmarły w Halle a pochowany na tym samym cmentarzu co syn jego starszego brata. Samuela już rozkminiać nie dam rady, bo dochodzi druga w nocy i czas na spanie.

Aaa, a Hoenigerów w Rybniku było multum. Jednak Ci trzej mogą być dopisani do listy U nas nieznani, a gdzieś uznani.  Bo tym, że wnuk rybnickiego karczmarza został aż tak cenionym i uznanym architektem, to możemy i powinniśmy się chwalić.

Zdjęcia pochodzą ze strony  ➡ http://data.jewishgen.org/, Śląskiej Biblioteki Cyfrowej oraz z mojego aparatu.

22 marca 2016

Gojka jako tłumacz i przewodnik cmentarny powraca

Dear Malgosia, Dear Meir, czyli Winniczkowy Trip w trakcie ustalań

Frysztak (34)Prawie dwa lata temu obsługiwałam, jako tłumacz i przewodnik, przedstawiciela Holocaust Research Institute in Memory of Zahava & Zvi Shwartz z Izraela. Była to jedna z ciekawszych przygód w jakich miałam możliwość uczestniczyć w ostatnich latach. Wtedy wszystko organizowałam nieomal z dnia na dzień i jechałam na spotkanie z nieznajomym ortodoksyjnym Żydem pełna obaw oraz wątpliwości, na wszelki wypadek wyposażona w ➡  szajspapiór. Oczywiście ten papier toaletowy to nawyk, który mi został  z dawnych lat, gdy jeździło się w miejsca nieznane i słabo wyposażone w rzeczy niezbędne w pewnych momentach. Pięć dni objeżdżania Podkarpacia z głęboko wierzącym Żydem, nadto upartym, twardym i mało elastycznym, dało mi nieźle w kość. W dodatku w złych warunkach pogodowych, które sprawiały, że od rana do wieczora byłam mokra od butów po pachy. Winniczkowy trip dał efekt w postaci mini przewodnika, którego byłam współautorem. 

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania Gojka jako tłumacz i przewodnik cmentarny powraca została wyłączona