26 grudnia 2015

Haase epopeja – śmierć Rudolfa (cz.7)

Jeszcze nie jestem pewna, czy będzie to ostatnia część historii rodziny Haase, ale na pewno ta, z którą będę mieć najwięcej problemów. Być może nie wszystkim spodoba się moje wytłumaczenie tragedii, która dotknęła Haasych na Śląsku, ale nie jestem historykiem i mam prawo do ocen oraz subiektywnego spojrzenia na sprawy, które miały miejsce prawie sto temu. Biorąc jeszcze pod uwagę co się obecnie dzieje dookoła, tym bardziej będzie trudno opisywać czasy, które podzieliły Ślązaków w tamtym czasie. Ślązaków, do których zaliczam ówczesnych Niemców, Polaków i Żydów.

Przenieśmy się więc do trudnych czasów powstań śląskich, czyli do momentu, w którym przerwałam swoją opowieść  ➡ cz.6.

W czasie swojego pobytu w Lipsku (tam rodzina przebywała w czasie I wojny) synowie Felixa, czyli Fritz (oficjalnie Ernst) i Rudolf uczestniczą w ćwiczeniach Korpusu Ernst i RudiSkatów, które jeszcze wówczas są dla nich formą zabawy. Po powrocie do rodzinnego miasta, czyli w 1919 r. obaj nastoletni chłopcy, czując się Niemcami, zaczynają się angażować po stronie niemieckiej. I nie jest to już zabawa. Starszy Fritz zostaje prywatnym kurierem niemieckiego komisarza plebiscytowego, a następnie Związku Wiernych Ojczyźnie Górnoślązaków. Z kolei Rudolf kieruje grupą chłopaków, do których należy przyjmowanie zamiejscowych Niemców przyjeżdżających do Rybnika na czas plebiscytu. Chłopcy na pewno są rozpoznawalni w mieście, choćby z racji tego, że są synami jednego z najbogatszych rybniczan. Ich poświęcenie dla sprawy niemieckiej nie jest dobrze widziane przez Polaków. Dostają anonimy z poważnymi pogróżkami, wielokrotnie są obrzucani kamieniami, wyzywani.

Rudi – tragiczny bohater mojej opowieści jest wysokim, rzucającym się w oczy blondynem, który niejednokrotnie igra z losem. Krew w nim wre, ale w takim wieku to normalne. Krótko po plebiscycie dochodzi do niebezpiecznego incydentu z udziałem Rudolfa na rybnickim dworcu. Musiał być z niego niezły „zadzior”  :mrgreen:

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja – śmierć Rudolfa (cz.7) została wyłączona
14 listopada 2015

Śmierć na Kirchplatzu

Moryc Zimbler akt zgonu (1)

Taka sobie opowieść.

Administracja policji w miejscu zawiadomiła pismem z 7-go stycznia 1911 r. , że szewc Moryc Zimbler w wieku 30 lat, mojżeszowego wyznania, zamieszkały w Będzinie w Rosji, urodzony w Będzinie, żonaty z Esterą (…) umarł w Rybniku na placu kościelnym dnia czwartego stycznia roku tysiąc dziewięćset jedenastego, po południu o godzinie dwunastej i trzy kwadranse.

Tyle. Beznamiętny akt zgonu, za którym kryje się historia nieznanego żydowskiego szewca, zmarłego na Kirchplazu w Rybniku. Gdzieś w Będzinie szlochała wdowa Estera, może jakieś małe dziatki, płakała po nim Idische Mame.

Co go przywiodło do pruskiego wówczas Rybnika? Jestem w 100% przekonana, że interesy. Jak zwykle stworzyłam sobie własną opowieść, która z prawdą może mieć niewiele wspólnego, ale fantazjowanie jest przyjemne i sprawia frajdę.

Żył sobie w Będzinie biedny Żyd Moryc. Wraz z żoną Esterą od ślubu borykał się z przeciwnościami losu, choć B-g niedostatek wynagradzał mu sporą gromadką córek. Niestety, to jeszcze bardziej pogłębiało ubóstwo szewca i choć córki radowały jego serducho, to powodowały, że z każdym rokiem chudł i przed 30-tką wyglądał już jak szkielet. Maleńki warsztacik, który przejął po śmierci ojca, nie dawał aż takiego dochodu, by wszystkich wyżywić, ogrzać i odziać. Słuchał opowieści swoich konkurentów o El Dorado, jakim jawił się kraj za Przemszą. Tam, w Wielkich Prusach i klientela bogata, i zapłata bez ociągania, i skóry na cholewki delikatniejsze i dobre rzemiosło cenione.

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Śmierć na Kirchplatzu została wyłączona
31 lipca 2015

Haase epopeja – Feliks i jego rodzina (cz.6)

Powoli docieram do końca swojej opowieści o rodzinie Haasych. Ta końcówka będzie najtrudniejsza, gdyż będzie dotykać bolesnych czasów plebiscytu i powstań na Górnym Śląsku, ale również i przez to, że wpis na pewno będą czytać żyjący potomkowie ostatniego z właścicieli rybnickiej garbarni – Feliksa Haase.

Juliusz Haase, jak już wspominałam uprzednio, miał dwójkę dzieci – Feliksa urodzonego w 1880 roku oraz córkę Charlottę. Jedyny syn Juliusza otrzymał staranne wykształcenie (choć nie wiem gdzie studiował) i uzyskał tytuł doktora filozofii, którym posługiwał się już w 1904 r.

04. Felix Haase (1880-7.11.1946)

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja – Feliks i jego rodzina (cz.6) została wyłączona
15 lipca 2015

Haase epopeja – Juliusz społecznik (cz.5)

Jak zwykle znowu długo trwało zanim wróciłam do moich Haasych. Motywacja przyszła od pań z Wydziału Architektury, z których jedna mi powiedziała, że ktoś te historie czyta. Skoro tak, to trza pisać  😎

Hajda (5)

Tym razem będę się wgryzać w życie mojego faworyta wśród mężczyzn z tego rodu, czyli Juliusza. Gdyby ktoś tu był pierwszy raz, to może zagłębić się w stare opowieści o tej niezwykłej rodzinie rybnickich Żydów, których już nie raz opisywałam.  Ale tu, czyli u siebie piszę o nich od serca i z odrobiną fantazji.

Stare wpisy możecie znaleźć TU i TU i TU i TU.

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik, Turystyka i krajoznawstwo | Możliwość komentowania Haase epopeja – Juliusz społecznik (cz.5) została wyłączona
11 maja 2015

Haase epopeja – Ferdynand (cz.4)

Długo się zbierałam do opisania następnego z rodu. Swą opowieść zakończyłam na jednej z córek założyciela familii, która była zarazem siostrą mojego dzisiejszego bohatera – Ferdynanda Haase. Siostrę opisałam jako pierwszą, choć była mniej zasłużona dla Rybnika od swego młodszego brata. Ale to do niej podchodzę bardziej emocjonalnie o czym pisałam w ostatnim rozdziale, a do Ferdynanda nie, choć na pewno zasłużył na więcej niż taki zwykły blogowy wpis.

02. Ferdynand Haase 1818-1893)

Ferdynand urodził się w sierpniu 1818 roku w Rybniku. Był czwartym dzieckiem Efraima Haase – rybnickiego fabrykanta skór, który odziedziczył garbarnię po swym teściu. Obrzezany został ósmego dnia po swym urodzeniu  i od początku był szykowany na następcę i spadkobiercę. Tata Efraim przekazał rodzinny interes Ferdynandowi gdy ten miał 35 lat, czyli w 1853 r. Przedtem jednak uczył się trudnej sztuki handlowania prowadząc sklep ze skórami w Gliwicach, które od końca lat 40-tych XIX wieku były już w miarę dobrze skomunikowane z Rybnikiem.

Swoje rządy, czy też dziś powiedzielibyśmy zarządzanie fabryką, zaczął od dokupienia kolejnych parcel w okolicy garbarni. Jego celem była rozbudowa i modernizacja manufaktury. Kupując jedną z działek nad rzeką Nacyną został równocześnie właścicielem gospody „Pod słońcem”, w której w latach epidemii tyfusu, czyli właśnie wówczas mieszkał słynny później niemiecki lekarz Rudolf Virchov, któremu medycyna wiele zawdzięcza. Jako osoba mało obeznana w sprawach medycznych odsyłam do wujka G. Ja zapamiętam go jako odkrywcę białaczki, bo z nią mam od wielu lat na pieńku. Czy Virchov i Ferdynand Haase mieli okazję się spotkać? Kto wie…może.

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja – Ferdynand (cz.4) została wyłączona
28 kwietnia 2015

Haase epopeja – pośmiertna kariera Charlotty (cz.3)

Dziś o wielkiej karierze, niestety pośmiertnej, Charlotty – córki Efraima Haase, o którym pisałam w części 2, czyli tu: Przodek Efraim. Część 1 epopei proszę sobie samemu odszukać.

Rok 1814

Efraimowi Haase, założycielowi familii, która w Rybniku przez lata żyła, pracowała, zarabiała i kochała nasze miasto, urodziła się szóstka dzieci, z czego większość to były córki.  Głównego spadkobiercę opiszę w następnym odcinku, a dziś… dziś moje odkrycie i moja gwiazda, czyli Lotte. Urodziła się 14 marca 1814 roku, jej hebrajskie imię było Sara, choć w Księdze Narodzin wstępnie zapisano Dorel. Potem ktoś coś powymazywał, wyskrobał. Dorel się może nie spodobała. Ostatecznego imienia, czyli Charlotty jednak nigdy nie dopisano. Warto odnotować, iż w tym samym dniu urodziło jeszcze dwóch się żydowskich chłopców. Jednemu z nich w przyszłości wiele będzie zawdzięczać pewne uzdrowisko. O tym też kiedy indziej, bo dziś tylko o mojej Lotcie.

Narodziny Charlotty 1814

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja – pośmiertna kariera Charlotty (cz.3) została wyłączona
12 kwietnia 2015

Haase epopeja – przodek Efraim (cz.2)

Po kądzieli

Pierwszy odcinek Haase epopei skończyłam na Abrahamie Birkheimie, który po matce przejął założoną przez Jakoba Fabischa pierwszą rybnicką fabryczkę skór. Używał pieczęci „Królewski fabrykant skór Rybnik”, czyli  się cenił :mrgreen:

Jego brat Loebel , który przyjął nazwisko Traube (winogrono) zmarł w 1816 roku w Rybniku, choć na drzewie rodziny podano rok później.

Wejście w XIX wiek wymusza przedstawienie właśnie drzewa genealogicznego rodziny.  Na nim będę się opierać opowiadając o następnych pokoleniach fabrykantów skór, bo czytelnikom się inaczej wsio pomiesza. Jedynie Donia na pewno skuma, ale ona jest genealogiem, więc dla niej daty, akty, drugie śluby to pesia.  Ponownie też uprzedzam, że ciut puszczę wodze fantazji, oczywiście w granicach rozsądku, czyli tak, by papióry się zgadzały.

Haase Stammtafel

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja – przodek Efraim (cz.2) została wyłączona
9 kwietnia 2015

Haase epopeja (cz.1)

Na punkcie rodziny Haasych mam fioła od wielu lat. Żadnej z rybnickich rodzin żydowskich nie poświęciłam tyle czasu na poszukiwania, analizy, czy jak to nazywają fachowcy-historycy, na „badania”. Artykuł o Haasych wisi na stronie Zapomnianego Rybnika od dawna. Przepięknie o rodzinie pisał pan Michał Palica na łamach Gazety Rybnickiej (kłaniam się panie Michale). W wielce poważnej publikacji „Żydzi na Górnym Śląsku w XIX i XX w.” są moje wypociny o nich. Na Wirtualnym Sztetlu wisi link do wykładu o nich. Jednak Szuflady o tej rodzinie biznesmenów i filantropów brakowało.  Brakowało opowieści od serca. Tak więc… oto jest. Tytuł cyklu na wyrost, ale kto mi tu w Szuflandii podskoczy  😆

Zapraszam do dawnego Rybnika.

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Haase epopeja (cz.1) została wyłączona
23 listopada 2014

Rabin Daniel Fraenkel

pieczec

Gdy w styczniu tego roku temu zaczynałam szukać informacji o rybnickich rabinach wydawało mi się, że jestem w ciemnej dupie   😳 i za Chiny Ludowe nie znajdę ciekawych informacji, które nadawałyby się na konferencję o życiu religijnym w naszym mieście, czy też na mini artykulik w internecie.

Jednak dzięki temu internetowi i dobrym ludziom internautom (dziękuję Beato, Donato i Klimku) udało mi się w przybliżeniu odtworzyć życiorysy naszych siedmiu rabinów, wyszukać wiele niezwykłych dokumentów (niestety ich pokazanie wymagałoby wyłożenia parę setek dolarów z uwagi na konieczność opłacenia praw do publikacji, więc ich tu nie zobaczycie), a nawet znaleźć potomków czy dalszych krewnych kilku z nich. Do dwóch z rabinów poczułam ciut więcej sympatii dlatego założyłam im osobne szufladki z notatkami. Jedną z nich otwieram w tą ponurą listopadową noc, bo właśnie w listopadzie  193 lata temu, czyli w 1821 roku urodził się:

                                                           Daniel Fraenkel

Czytaj dalej

Kategoria: Judaika, Rybnik | Możliwość komentowania Rabin Daniel Fraenkel została wyłączona