Willy Rahmer i jego Kaufhaus
„Kupujcie wasze zapotrzebowania w nowym domu zakupów”
Takimi słowami w 1913 r. zaczął reklamować swój paradny Kaufhaus, na roku Rynku i ówczesnej Breitestrasse w Rybniku, kupiec Willy Rahmer. Dość spora liczba starych pocztówek przedstawiająca ten „dom zakupów” może zmylić przeciętnego rybniczanina. Mogłoby się bowiem wydawać, że ów Kaufhaus funkcjonował tam bardzo długo, a rodzina Rahmerów była w posiadaniu kamienicy, w której obecnie mieści się drogeria Rossmann. Raczej ani jedno, ani drugie nie miało miejsca, choć Rahmerowie mieszkali w Rybniku już na początku XIX w.
Sam Willy Rahmer, a raczej Wilhelm Rahmer, gdy krótko przed wybuchem I wojny otworzył sklep na rybnickim Rynku był już od dawna berlińczykiem. Choć urodził się w naszym mieście (w 1848 r.), to dość szybko wyfrunął do Berlina, bowiem na akcie ślubu, zawartym z Emmą Nadelmann w 1876 r. w Gnieźnie, już podawał adres berliński. Zresztą nie był jedynym z synów szklarza Simona Rahmera, który wyjechali z Rybnika w daleki świat, by robić kariery. Moritz Rahmer został słynnym niemieckim rabinem (w Toruniu i Magdeburgu), Abraham doktorem filozofii w Berlinie, Aron radcą sanitarnym, czyli lekarzem w Jeleniej Górze, a Hermann kupcem w Bytomiu. Zmarły w 1863 r. ojciec Simon zapewne nie przypuszczał, że jego synowie, ale i córki, będą cieszyć się sławą z dala od rodzinnego miasta.
Wracam jednak do owego Kaufhausu, który firmował swoim nazwiskiem, Wilhelm Rahmer, czyli do rogowej kamienicy, w której przed nim prowadzili interesy kupcy z rodziny Mateyka, a wielu z rybniczan kojarzy z kupcem Janem Nogą i jego składem porcelany. Nie mam pojęcia dlaczego berlińczyk nagle zadecydował, by w mieście, w którym się urodził zainwestować w nowy interes. Nie był już najmłodszym człowiekiem, gdyż miał 65 lat, a w stolicy Niemiec prowadził firmę handlującą eleganckimi skórami do opraw książek, albumów, czy różnych portfolio.
(Poniższa pocztówka, choć idealnie pokazuje sklep Rahmera i zapewne personel, to jest jednak „skażona” znakiem serwisu aukcyjnego – nie kupiłam, bo cena była zbyt wysoka).
Uważam, że z naszym miastem łączył go spory sentyment, choćby przez to, że krótko po śmierci żony Emmy (1903 r.), zrobił specjalny zapis finansowy nazwany jej imieniem, z którego procenty miały zasilić kasę żydowskiej ochronki w Rybniku. Równie dobrze mógł te pieniądze przeznaczyć dla jakiejkolwiek organizacji dobroczynnej w Berlinie, a przeznaczył na wodociąg, który właśnie miał być przyłączany do tego sierocińca.
Gdy wkładał pieniądze w rybnicką kamienicę był już więc wdowcem, który może chciał się czymś zająć, by nie zgnuśnieć w dojrzałym wieku. Był ojcem czwórki dorosłych już dzieci i raczej nie przypuszczał, że wnet dwoje z nich będzie opłakiwać. Jeszcze myślał o reklamie w prasie, o wielkich markizach ze swoim nazwiskiem i nowoczesnych oknach wystawowych, o opłaceniu wydawców pocztówek przedstawiających jego Kaufhaus czy o zatrudnianiu ekspedientek znających język polski. Wiedział, że na Śląsku mówiono nie tylko po niemiecku. Taki berliński rozmach w prowincjonalnym Rybniku.
Wojna, która wybuchła rok później zmieniła oblicze tamtego świata i osobiście dotknęła tę odnogę rybnickich Rahmerów. Jedyny syn Wilhelma – Friedrich Rahmer zginął w bitwie o Ardeny w czerwcu 1916 r. Był doktorem prawa i zapewne dumą ojca. Poległ na francuskiej ziemi i jedyne, co ojciec mógł zrobić to wystawić mu pomnik na berlińskim cmentarzu żydowskim, w rodzinnym grobie, w którym spoczywali już teściowie oraz żona. Niecały rok potem, po długiej chorobie, zmarła w Berlinie najstarsza córka Marie.
Może przebywający wówczas w rybnickim lazarecie żołnierze wysyłali do swoich rodzin pocztówki z wizerunkiem sklepu Rahmera, ale Willy raczej o tym nie wiedział. W 1920 r., zapewne przeczuwając co się stanie na Górnym Śląsku, a może po prostu mając już dość prowadzenia interesów, Wilhelm Rahmer sprzedał swój geszeft Polakom, którzy już latem tego roku zaczęli się ogłaszać w następujący sposób: „Klimek&Piecha, dawniej W. Rahmer, Rybnik ul. Szeroka, Nabyliśmy po cenach jeszcze niskich: Ubrania dla dzieci! Wielki zapas na wsypy i poszwy. Bardzo dobre materyały na koszule. Płótna i nesle. Materyały na fartuchy i nesle drukowane na ubrania. Materyały na ręczniki i ręczniki gotowe”.
Choć rybnicki epizod biznesowy Rahmera się skończył w 1920 r., to szyldy z napisem „Willy Rahmer” były widoczne jeszcze na fotografiach z lipca 1922 r., gdy władzę w mieście przejmowała strona polska. Widać ta nazwa firmowa dobrze się kojarzyła klientom, więc nowi kupcy woleli jej nie zmieniać. Zresztą w sklepie wnet nastąpiła zmiana branży i zamiast trykotaży czy deszczochronów, jak nazywano odzież przeciwdeszczową, rybniczanie na wystawie zaczęli podziwiać elegancką porcelanę, którą handlował Jan Noga.
A Wilhelm Rahmer dożył prawie 80 lat w Berlinie, gdzie zmarł w 1927 r. O jego śmierci poinformowały córki Elsa i Kathe wraz z mężami.
Ten, którego reklamy do dziś rzucają się w oczy na starych rybnickich pocztówkach oraz zdjęciach, spoczął na żydowskim cmentarzu w berlińskiej dzielnicy Weissensee w rodzinnym grobie, który niedawno został wyremontowany staraniem lokalnych stowarzyszeń. Jedna z jego córek Else zdołała w 1939 r. wyjechać do Nowego Jorku, gdzie zmarła w 1961 r. Niestety druga Kathe, popełniła samobójstwo we Wrocławiu w październiku 1941 r. Wybrała śmierć z własnej ręki zamiast tej w komorze gazowej, czy od strzału w tył głowy gdzieś w lesie Biķernieki pod Rygą – tak jak jej kuzyni, potomkowie mistrza szklarskiego Simona Rahmera z Rybnika.
Obecnie w tym miejscu znajduje się sklep jednej z większych sieci drogeryjnych w Europie.
