Nadchodzi Nowy Rok! 5782!
Nadchodzi kolejny żydowski rok, a wraz z nim święto Rosz ha-Szana. To jedno z najważniejszych świąt w kalendarzu żydowskim, przypada 1. i 2. dnia miesiąca tiszri. Zgodnie z tradycją upamiętnia stworzenie świata i człowieka. Rosz ha-Szana rozpoczyna też dziesięciodniowy czas pokuty, który trwa do Jom Kipur. W kalendarzu gregoriańskim są to święta ruchome.
Nie mam pojęcia kto w Rybniku, w dawnych czasach, obwieszczał przy pomocy szofaru początek Nowego Roku. Sądząc z informacji prasowych, głównie publikowanych w Rybniker Kreisblatt, nasi żydowscy kupcy zamykali swoje interesy zarówno w czasie dwudniowego Rosz ha-Szana, jak i późniejszego Jom Kipur, jednego z najważniejszych i najbardziej uroczystych religijnych świąt żydowskich, o charakterze pokutnym.
Życzenia z okazji Nowego Roku drukowała drukarnia Bartelsa.
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/Rybniker-Kreisblatt-1893-Nowy-Rok-druki.jpg?resize=400%2C102&ssl=1)
Obwieszczenia o zamknięciu sklepów dawali wspólne, czasem pojedynczo, a czasem jeden obwieszczał to w imieniu wszystkich.
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/1893-Ryb.Kreisblatt-Bohm.jpg?resize=324%2C150&ssl=1)
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/Zamkniecie-sklepow-rok-1883.jpg?resize=485%2C306&ssl=1)
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/1905-Rybniker-Kreisblatt.jpg?resize=342%2C521&ssl=1)
Większość podpisanych na zbiorowym ogłoszeniu z 1905 r. kupców jest mi znana. To same tuzy naszego biznesu. Warte odnotowania się dwie panie, które samodzielnie prowadziły geszefty w Rybniku na początku XX w. Wśród 28 przedsiębiorców ogłaszających, iż 30 września, 1 oraz 9 października ich sklepy będą zamknięte, znalazły się dwie kobiety. Jedna to Lina Hamburger, pochodząca z Wodzisławia. Nie wiem, gdzie miała swój sklep i co w nim sprzedawała. Nigdy nie wyszła za mąż. Zmarła w Rybniku w 1932 r. w wieku 76 lat, w mieszkaniu Fanny Münzer przy ul. Powstańców Śląskich 1 (wówczas Piłsudskiego).
Druga z pań, to Thekla Preiss. Parę lat temu próbowałam znaleźć coś na jej temat, gdyż Jacek Kamiński, rybnicki regionalista, piszący książkę o naszym księgarzu Maksymilianie Basiście, natknął się na jej nazwisko. O Tekli wiadomo, że była córką Jakoba i Jenny z rodu Aronadych. Urodziła się w Prima Aprilis 1873 r. Tak więc w 1905, była trzydziestodwulatką, prowadzącą biznes na równi z mężczyznami. W styczniu 1909 r. pochowała tatę, a w czerwcu tego samego roku poślubiła, pochodzącego z Miasteczka Śląskiego, Bernharda Siednera. Ona miała 36 a jej wybranek 39 lat. Z aktu małżeństwa wynika, że prowadziła gospodę, czy też zajazd przy ul. Kościelnej.
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/gospoda.jpg?resize=610%2C480&ssl=1)
Jak podaje Jacek Kamiński, za profesorem Liburą, w swej książce o Basiście, Thekla wynajęła księgarzowi sklep pod jego pierwszą księgarnię. Ponoć komplementowała Polaka słowami „Sie haben sieben Judenköpfe” (Ma pan siedem żydowskich głów).
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/ksiegarnia-basisty.jpg?resize=269%2C415&ssl=1)
Niby nie wiadomo, pod którym numerem Basista miał swój pierwszy sklep. Tym samym niby nie wiadomo, co należało do Tekli Siedner z domu Preiss. Dogłębny research starych gazet wskazuje na to, że chodziło o kamienicę zaraz za ratuszem, czyli o Kościelną 1. Po zamążpójściu interesy przejął mąż i to on już się ogłaszał w gazetach.
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/Siedner-1913.jpg?resize=251%2C193&ssl=1)
A szkoda. Może powodem była jakaś choroba. Thekla bowiem dość szybko zmarła. Wdowiec opuścił Rybnik i przeniósł się do Brzegu, a następnie, po powtórnym ożenku, osiadł we Wrocławiu.
Rybnicki księgarz też zmienił lokal. Nasi żydzi już nie informowali swojej klienteli o nadchodzącym Nowym Roku. Zostały jedynie stare anonse prasowe z końca XIX i początków XX w.
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/Zamkniecie-z-okazji-N.roku-1897-Rybniker-Kreisblatt.jpg?resize=490%2C303&ssl=1)
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/M.Prager-zamkniecie-z-okazji-swieta-Rybniker-Kreisblatt-1883.jpg?resize=332%2C157&ssl=1)
![](https://i0.wp.com/szufladamalgosi.pl/wp-content/uploads/2021/09/1904-Ryb.Kriesblatt.jpg?resize=329%2C153&ssl=1)
Dobrego 5782 roku Wam życzę!